have done with

amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).

Lit.:

amplus et spectu protervo ferox,

Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:

qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,

Hor. C. 2, 14, 7:

ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,

Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:

admodum amplum et excelsum signum,

Cic. Verr. 4, 74:

collis castris parum amplus,

Sall. J. 98, 3:

porticibus in amplis,

Verg. A. 3, 353:

per amplum mittimur Elysium,

id. ib. 6, 743:

vocemque per ampla volutant Atria,

id. ib. 1, 725:

nil vulva pulchrius ampla,

Hor. Ep. 1, 15, 41:

amplae aures,

Plin. 11, 52, 114, § 274:

milium amplum grano,

id. 18, 7, 10, § 55:

cubiculum amplum,

Plin. Ep. 2, 17, 6:

baptisterium amplum atque opacum,

id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:

quanto est res amplior,

Lucr. 2, 1133:

Amplior Urgo et Capraria,

Plin. 3, 6, 12, § 81:

avis paulo amplior passere,

id. 10, 32, 47, § 89:

amplior specie mortali,

Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:

amplissima curia... gymnasium amplissimum,

Cic. Verr. 2, 4, 53:

urbs amplissima atque ornatissima,

id. Agr. 2, 76:

amplissimum peristylum,

id. Dom. 116:

(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,

id. Verr. 4, 65:

mons Italiae amplissimus,

Plin. 3, 5, 7, § 48:

amplissimum flumen,

Plin. Ep. 8, 8, 3:

amplissimus lacus,

id. ib. 10, 41, 2:

amplissima insula,

Plin. 6, 20, 23, § 71:

amplissimi horti,

Plin. Ep. 8, 18, 11:

amplissima arborum,

Plin. 16, 39, 76, § 200:

est (topazon) amplissima gemmarum,

id. 37, 8, 32, § 109:

amplissimum cubiculum,

Plin. Ep. 5, 6, 23.—

Transf., great, abundant, ample, much, long:

bono atque amplo lucro,

Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:

pabula miseris mortalibus ampla,

Lucr. 5, 944:

ampla civitas,

Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:

civitas ampla atque florens,

Caes. B. G. 4, 3:

gens ampla,

Plin. 5, 30, 33, § 125:

amplae copiae,

Caes. B. G. 5, 19:

ampla manus militum,

Liv. Epit. 1, 4, 9:

pecuaria res ampla,

Cic. Quinct. 12:

res familiaris ampla,

id. Phil. 13, 8:

(res) ampla,

Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:

patrimonium amplum et copiosum,

Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:

amplae divitiae,

Hor. S. 2, 2, 101:

esse patri ejus amplas facultates,

Plin. Ep. 1, 14, 9:

in amplis opibus heres,

Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:

amplior numerus,

Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:

ampliores aquae,

Plin. 5, 9, 10, § 58:

amplior exercitus,

Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:

commeatus spe amplior,

Sall. J. 75, 8:

amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,

Plin. Ep. 3, 11, 2:

pretia ampliora,

Plin. 10, 29, 43, § 84:

omnia longe ampliora invenire quam etc.,

Plin. Ep. 1, 14, 10:

ampliores noctes,

Plin. 18, 26, 63, § 232:

ut ampliori tempore maneret,

Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:

peditatus copiae amplissimae e Gallia,

Cic. Font. 8:

exercitus amplissimus,

Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:

amplissima pecunia,

Cic. Rosc. Am. 31:

amplissimae fortunae,

id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:

amplissimae patrimonii copiae,

id. Fl. 89:

amplissimas summas emptionibus occupare,

Plin. Ep. 8, 2, 3:

opes amplissimae,

id. ib. 8, 18, 4:

amplissima dies horarum quindecim etc.,

the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:

ut quirem exaudire amplius,

Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

si vis amplius dari, Dabitur,

Plaut. Trin. 2, 1, 18:

jam amplius orat,

id. ib. 2, 1, 19:

daturus non sum amplius,

Cic. Verr. 2, 2, 29:

non complectar in his libris amplius quam quod etc.,

id. de Or. 1, 6, 22:

tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,

Plaut. Capt. 4, 1, 10:

ni amplius etiam, quod ebibit,

id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:

etiam amplius illam adparare condecet,

Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:

hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,

Cic. Verr. 2, 1:

si sit opus liquidi non amplius urna,

Hor. S. 1, 1, 54:

omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,

Vell. 2, 110, 3:

Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,

Cic. Verr. 4, 76:

illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,

Nep. Thras. 4, 3:

amplius possidere,

Plin. 18, 4, 3, § 17:

Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,

Curt. 8, 4, 21:

dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,

Plin. Ep. 3, 21, 6:

cum hoc amplius praestet, quod etc.,

id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:

gaudeo tibi liberorum esse amplius,

Plaut. Cist. 5, 4:

te amplius bibisse praedicet loti,

Cat. 39, 21:

amplius frumenti auferre,

Cic. Verr. 3, 49:

expensum est auri viginti paulo amplius,

id. Fl. 6, 8:

amplius negotii contrahi,

id. Cat. 4, 9:

si amplius obsidum vellet,

Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:

quanto ejus amplius processerat temporis,

id. B. C. 3, 25.—

Fig.

Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:

pro viribus amplis,

Lucr. 5, 1174:

amplae vires peditum,

Plin. 6, 20, 23, § 75;

ampla nepotum Spes,

Prop. 4, 22, 41:

poena sera, sed ampla,

full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:

haec irae factae essent multo ampliores,

Ter. Hec. 3, 1, 9:

si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,

id. ib. 3, 1, 50:

amplior metus,

Cic. Clu. 128:

amplior potentia feris,

Plin. 28, 10, 42, § 153:

ampliorem dicendi facultatem consequi,

Quint. 2, 3, 4:

amplior eoque acrior impetus,

Flor. 4, 2, 66:

spes amplior,

Sall. J. 105, 4:

amplius accipietis judicium,

severer, Vulg. Matt. 23, 14:

amplior auctoritas,

Plin. 37, 3, 12, § 47:

amplior virtus,

higher merit, Quint. 8, 3, 83:

idem aut amplior cultus (dei),

Plin. 28, 2, 4, § 18:

amplior est quaestio,

Quint. 3, 5, 8:

ampliora verba,

of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:

quo legatis animus amplior esset,

Sall. C. 40, 6; 59, 1:

spiritus amplior,

Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:

(honos) pro amplissimis meritis redditur,

Cic. Phil. 5, 41:

cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,

very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:

amplissima spes,

Suet. Caes. 7:

his finis cognitionis amplissimae,

most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—

Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:

illis ampla satis forma, pudicitia,

great enough, Prop. 1, 2, 24:

haec ampla sunt, haec divina,

Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:

res gestae satis amplae,

Sall. C. 8, 2:

cur parum amplis adfecerit praemiis,

Cic. Mil. 57:

ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,

Tac. A. 14, 53:

amplum in modum praemia ostentare,

Aur. Vict. Caes. 26, 6:

amplis honoribus usi,

Sall. J. 25, 4:

amplis honoribus auctos,

Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:

amplam occasionem calumniae nactus,

a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:

spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,

glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:

ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,

Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:

praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,

id. de Or. 1, 4, 13:

alicui ampliorem laudem tribuere,

id. Sest. 27:

in aliqua re esse laudem ampliorem,

id. Marcell. 4:

corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),

Quint. 12, 10, 5:

ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,

Suet. Aug. 7.— Subst.:

in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,

of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:

ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,

Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:

hoc munus aedilitatis amplissimum,

id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:

alicui amplissimas potestates dare,

Cic. Agr. 2, 31:

insignibus amplissimis ornatus,

id. ib. 2, 101:

dona amplissima conferre,

Plin. 18, 3, 3, § 9:

praemia legatis dedistis amplissima,

Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:

spe amplissimorum praemiorum adduci,

id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:

velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,

Quint. 10, 7, 1:

munera amplissima mittere,

Caes. B. G. 1, 43:

vestris beneficiis amplissimis adfectus,

Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:

laudi amplissimae lauream concedere,

id. Pis. 74:

laudibus amplissimis adficere,

id. Phil. 7, 11:

amplissimam gloriam consequi,

id. Prov. Cons. 39:

ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,

id. Deiot. 14:

amplissimis aliquem efferre honoribus,

Aur. Vict. Epit. 17, 3:

amplissimis uti honoribus,

Cic. Fl. 45:

amplissimos honores adipisci,

id. Verr. 5, 181:

honores adsequi amplissimos,

id. Mil. 81:

aliquem ad honores amplissimos perducere,

id. Am. 20, 73:

meus labor fructum est amplissimum consecutus,

id. Imp. Pomp 2:

mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,

in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:

ei amplissimis verbis gratias egimus,

id. Phil. 1, 3:

provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,

id. ib. 4, 9:

amplissimis verbis conlaudatus,

Suet. Caes. 16:

amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,

Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:

de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,

id. Dom. 74:

quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),

Plin. 7, 30, 31, § 116.—

In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:

quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,

Cic. Marcell. 26:

quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,

great or noble, id. Imp. Pomp. 37:

omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,

id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:

convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,

id. Phil. 3, 20:

hoc studium parvi properemus et ampli,

small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:

amplis doctoribus instructus,

Tac. A. 14, 52:

sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,

Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:

cum est aliquid amplius,

Cic. Marcell. 26:

ampliores ordines,

Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:

nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,

Plin. Ep. 2, 13, 10:

quid amplius facitis?

Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:

ex amplissimo genere nubere,

Cic. Cael. 34:

amplissimo genere natus,

Caes. B. G. 4, 12:

genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,

Cic. Phil. 13, 12:

amplissimos patruos habere,

id. Sex. Rosc. 147:

amplissima civitas,

id. Verr. 5, 122:

apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,

id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:

mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,

id. Imp. Pomp. 1:

non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,

id. Sest. 5:

licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,

Plin. Ep. 2, 13, 10:

amplissimis operibus increscere,

id. ib. 8, 4, 3:

honores in amplissimo consilio collocare,

Cic. Sen. 2:

amplissimi orbis terrae consilii principes,

id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:

promotus ad amplissimas procurationes,

Plin. Ep. 7, 31, 3:

praeter honores amplissimos cognomenque etc.,

Plin. 7, 44, 45, § 142:

spes amplissimae dignitatis,

Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—

Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:

is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,

Cic. Sex. Rosc. 83:

homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,

id. Mur. 8:

P. Africanus rebus gestis amplissimus,

id. Caecin. 69:

ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,

id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:

Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,

id. Imp. Pomp. 63:

vir amplissimus ejus civitatis,

id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:

exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,

id. Deiot. 5, 14:

cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),

id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:

in quo consilio amplissimi viri judicarent,

id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:

comitatus virorum amplissimorum,

id. Sull. 9:

viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,

id. Verr. 3, 18:

ordinis amplissimi esse,

Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:

cives amplissimos legare,

Cic. Balb. 42:

hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,

id. Verr. 3, 96:

amplissimus honos, i. e. consulatus,

id. Rep. 1, 6; so,

amplissimo praeditus magistratu,

Suet. Aug. 26:

amplissimus ordo, i. e. senatorius,

Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:

amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,

id. Vesp. 9:

amplissimum collegium decemvirale,

Cic. Verr. 2, 4, 49:

an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,

id. Cat. 1, 3:

amplissimum sacerdotium,

id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:

sacerdotium amplissimum,

id. Verr. 2, 127.—

As rhet. epithet:

amplus orator,

one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:

herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,

grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:

amplius compositionis genus,

more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.

Lit.

Form amplĭter:

benigne ei largi atque ampliter,

Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

aptate munde atque ampliter convivium,

Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:

extructam ampliter mensam,

Lucil. 13, 7 Mull.:

opsonato ampliter,

Plaut. Cas. 2, 8, 65:

adpositum est ampliter,

id. Mil. 3, 1, 163:

acceptus hilare atque ampliter,

id. Merc. prol. 98:

modeste melius facere sumptum quam ampliter,

id. Stich. 5, 4, 10:

parum (digitulos) immersisti ampliter,

not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—

Form amplē:

exornat ample magnificeque triclinium,

Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —

Trop., fully, handsomely.

Form amplĭter:

ampliter dicere,

fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:

laudare ampliter,

id. 2, 6, 11.—

Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,

elate ampleque loqui,

id. Tusc. 5, 9, 24:

satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,

full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.

In gen.:

deliberatum est non tacere [me] amplius,

Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:

otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,

Plaut. Truc. 4, 4, 18:

cui amplius male faxim,

id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:

etiam faxo amabit (eam) amplius,

id. Men. 5, 2, 40:

multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,

id. ib. 5, 2, 49:

quo populum servare potissit amplius,

Lucil. 1, 15 Mull.:

At ego amplius dico,

Cic. Verr. 2, 26:

amplius posse,

Sall. J. 69, 2:

armis amplius valere,

id. ib. 111, 1:

si lamentetur miser amplius aequo,

Lucr. 3, 953:

tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?

besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:

Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,

Ter. Heaut. 1, 2, 11:

in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,

Sall. J. 44, 5:

felices ter et amplius,

Hor. C. 1, 13, 17:

binas aut amplius domos continuare,

Sall. C. 20, 11:

ter nec amplius,

Suet. Caes. 25:

cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),

Quint. 12, 11, 24:

multa promi amplius possunt,

Plin. 2, 17, 15, § 77:

si studere amplius possum,

Quint. 6, prooem. 4:

auram communem amplius haurire potui?

id. 6, prooem. 12:

sagum, quod amplius est,

Vulg. Exod. 26, 12.—

And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.

With quid, etc.:

Quid faciam amplius?

Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:

quid dicam amplius?

Quint. 8, 4, 7:

quid a me amplius dicendum putatis?

Cic. Verr. 3, 60:

quid quaeris amplius?

id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:

quid vultis amplius?

id. Mil. 35:

quid amplius vis?

Hor. Epod. 17, 30:

quid exspectatis amplius?

Cic. Verr. 2, 174:

quid amplius exspectabo,

Vulg. 4 Reg. 6, 33:

quid loquar amplius de hoc homine?

Cic. Caecin. 25:

quid amplius laboremus?

Quint. 8, prooem. 31:

quid habet amplius homo?

Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:

quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,

Plaut. As. 3, 3, 134:

quid amplius debeam optare?

Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:

quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?

more than this, id. And. 1, 1, 4:

Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,

Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:

si quid amplius scit,

Plaut. Rud. 2, 2, 23:

si quid ego addidero amplius,

id. Trin. 4, 2, 13:

si amplius aliquid gloriatus fuero,

Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:

hoc amplius si quid poteris,

any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:

de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,

id. 1, 1, 8:

Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,

Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:

his amplius apud eundem (est) etc.,

Quint. 9, 3, 15;

so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,

Suet. Calig. 15:

quaeris quid potuerit amplius adsequi,

Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:

quare jam te cur amplius excrucies?

Cat. 76, 10.—

With nihil, etc.:

habet nihil amplius quam lutum,

Lucil. 9, 46 Mull.:

nihil habui amplius, quod praeciperem,

Quint. 7, 1, 64:

nihil enim dixit amplius,

Cic. Deiot. 21:

Nihil dico amplius: causa dicta est,

I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:

nihil amplius dico, nisi me etc.,

id. Planc. 96:

nihil amplius dicam quam victoriam etc.,

id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:

vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,

Plaut. As. 1, 3, 51:

si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,

Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):

Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,

id. Marcell. 6, 17:

amplius nihil respondit,

Vulg. Marc. 15, 5:

nihil amplius addens,

ib. Deut. 5, 22:

nihil noverunt amplius,

ib. Eccl. 9, 5:

nihil amplius optet,

Hor. Ep. 1, 2, 46:

nihil amplius potes,

Plin. Ep. 2, 13, 10:

amplius quod desideres, nihil erit,

this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:

nil amplius oro, nisi ut etc.,

Hor. S. 2, 6, 4:

ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,

Suet. Aug. 2:

si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,

Lucil. 1, 33 Mull.:

non luctabor tecum, Crasse, amplius,

Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:

verbum non amplius addam,

Hor. S. 1, 1, 121:

non amplius me objurgabis,

Quint. 5, 10, 47:

non amplius posse,

Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:

non habent amplius quid faciant,

Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:

amplius illa jam non inveniet,

ib. Apoc. 18, 14:

studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,

Tac. Or. 5:

extra me non est alia amplius,

Vulg. Soph. 2, 15:

neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,

Plaut. Rud. 1, 5, 21:

neque va dari amplius neque etc.,

Cic. Quinct. 23:

nec jam amplius ullae Adparent terrae,

Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:

nec irascar amplius,

Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:

ne amplius dona petas,

Cat. 68, 14:

urere ne possit calor amplius aridus artus,

Lucr. 4, 874;

ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

Caes. B. G. 1, 43:

ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,

Suet. Gram. 17:

ne amplius morando Scaurum incenderet,

Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;

3, 82, 17: ne amplius divulgetur,

Vulg. Act. 4, 17:

ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,

ib. Deut. 17, 16:

nolite amplius accipere pecuniam,

ib. 4 Reg. 12, 7.—

With nemo:

cur non restipulatur neminem amplius petiturum?

Cic. Q. Rosc. 12, 36:

cum amplius nemo occurreret,

nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,

neminem amplius viderunt,

Vulg. Marc. 9, 7:

nemo emet amplius,

no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—

With numerals and numeral forms.

Without quam:

amplius horam suffixum in cruce me memini esse,

Cat. 69, 3:

horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,

Cic. Verr. 4, 95:

amplius annos triginta tribunus fuerat,

Sall. C. 59, 6:

me non amplius novem annos nato,

Nep. Hann. 2, 3:

per annos amplius quadraginta,

Suet. Aug. 72; 32:

quid si tandem amplius triennium est?

Cic. Q. Rosc. 8:

Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,

Verg. A. 1, 683:

inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,

Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:

reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,

id. ib. 1, 28;

2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,

Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:

huic paulo amplius tertiam partem denegem?

id. ib. 5, 7, 3:

cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,

Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:

victi amplius ducenti ceciderunt,

Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:

ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,

Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:

qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,

Cic. Fl. 63:

pugnatum duas amplius horas,

Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:

duo haud amplius milia peditum effugerunt,

id. 28, 2:

decem amplius versus perdidimus,

Plin. Ep. 3, 5, 12:

tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,

Verg. E. 3, 105.—

With the comp. abl. (rare but class.):

cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,

Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:

pugnatum amplius duabus horis est,

Liv. 27, 12:

neque triennio amplius supervixit,

Suet. Caes. 89:

uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,

Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;

6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,

Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:

est ab capite paulo amplius mille passibus locus,

Plin. Ep. 10, 90, 1:

ab Capsa non amplius duum milium intervallo,

Sall. J. 91, 3:

(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,

id. C. 56, 2; so,

denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,

id. J. 80, 7.—

And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,

Sall. J. 105, 3:

oppidum non amplius mille passuum abesse,

id. ib. 68, 3.—

With quam (postAug. and eccl.):

non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,

Suet. Aug. 78:

nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,

id. ib. 17:

Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,

id. Tib. 51:

demoratus dies non amplius quam octo aut decem,

Vulg. Act. 25, 6:

ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,

Plin. Ep. 5, 19:

ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,

Tac. A. 3, 21:

haud amplius quam ducentos misit,

id. ib. 14, 32:

insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,

Vulg. Act. 23, 21.—

Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:

Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,

Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.

also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,

Cic. Brut. 22, 86:

antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,

id. Verr. 2, 1, 26:

ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,

id. ib. 2, 1, 29.—

And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,

Ter. Phorm. 2, 4, 17.—

Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:

quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?

Cic. Rosc. Com. 12, 35:

Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,

id. Brut. 5, 18:

sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,

id. Fam. 13, 28 A:

quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,

id. Att. 1, 8, 1.—

Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:

Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,

Cic. Phil. 12, 21, 50:

cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,

id. ad Brut. 1, 5, 1;

so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,

id. Q. N. 3, 15, 1.—

To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:

nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,

Cic. Verr. 5, 49, 128;

(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,

id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:

excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?

Ov. M. 9, 148.

word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;

as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.

Lit., very largely, most abundantly:

ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,

in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:

duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,

Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—

Fig., most generously, most handsomely:

qui amplissime de salute mea decreverint,

Cic. Dom. 44:

amplissime laudare,

in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:

honores amplissime gessit,

Cic. Verr. 2, 112:

pater cum amplissime ex praetura triumphasset,

with the greatest pomp, id. Mur. 15:

placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,

should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).

Lit.:

amplus et spectu protervo ferox,

Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:

qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,

Hor. C. 2, 14, 7:

ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,

Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:

admodum amplum et excelsum signum,

Cic. Verr. 4, 74:

collis castris parum amplus,

Sall. J. 98, 3:

porticibus in amplis,

Verg. A. 3, 353:

per amplum mittimur Elysium,

id. ib. 6, 743:

vocemque per ampla volutant Atria,

id. ib. 1, 725:

nil vulva pulchrius ampla,

Hor. Ep. 1, 15, 41:

amplae aures,

Plin. 11, 52, 114, § 274:

milium amplum grano,

id. 18, 7, 10, § 55:

cubiculum amplum,

Plin. Ep. 2, 17, 6:

baptisterium amplum atque opacum,

id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:

quanto est res amplior,

Lucr. 2, 1133:

Amplior Urgo et Capraria,

Plin. 3, 6, 12, § 81:

avis paulo amplior passere,

id. 10, 32, 47, § 89:

amplior specie mortali,

Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:

amplissima curia... gymnasium amplissimum,

Cic. Verr. 2, 4, 53:

urbs amplissima atque ornatissima,

id. Agr. 2, 76:

amplissimum peristylum,

id. Dom. 116:

(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,

id. Verr. 4, 65:

mons Italiae amplissimus,

Plin. 3, 5, 7, § 48:

amplissimum flumen,

Plin. Ep. 8, 8, 3:

amplissimus lacus,

id. ib. 10, 41, 2:

amplissima insula,

Plin. 6, 20, 23, § 71:

amplissimi horti,

Plin. Ep. 8, 18, 11:

amplissima arborum,

Plin. 16, 39, 76, § 200:

est (topazon) amplissima gemmarum,

id. 37, 8, 32, § 109:

amplissimum cubiculum,

Plin. Ep. 5, 6, 23.—

Transf., great, abundant, ample, much, long:

bono atque amplo lucro,

Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:

pabula miseris mortalibus ampla,

Lucr. 5, 944:

ampla civitas,

Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:

civitas ampla atque florens,

Caes. B. G. 4, 3:

gens ampla,

Plin. 5, 30, 33, § 125:

amplae copiae,

Caes. B. G. 5, 19:

ampla manus militum,

Liv. Epit. 1, 4, 9:

pecuaria res ampla,

Cic. Quinct. 12:

res familiaris ampla,

id. Phil. 13, 8:

(res) ampla,

Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:

patrimonium amplum et copiosum,

Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:

amplae divitiae,

Hor. S. 2, 2, 101:

esse patri ejus amplas facultates,

Plin. Ep. 1, 14, 9:

in amplis opibus heres,

Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:

amplior numerus,

Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:

ampliores aquae,

Plin. 5, 9, 10, § 58:

amplior exercitus,

Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:

commeatus spe amplior,

Sall. J. 75, 8:

amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,

Plin. Ep. 3, 11, 2:

pretia ampliora,

Plin. 10, 29, 43, § 84:

omnia longe ampliora invenire quam etc.,

Plin. Ep. 1, 14, 10:

ampliores noctes,

Plin. 18, 26, 63, § 232:

ut ampliori tempore maneret,

Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:

peditatus copiae amplissimae e Gallia,

Cic. Font. 8:

exercitus amplissimus,

Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:

amplissima pecunia,

Cic. Rosc. Am. 31:

amplissimae fortunae,

id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:

amplissimae patrimonii copiae,

id. Fl. 89:

amplissimas summas emptionibus occupare,

Plin. Ep. 8, 2, 3:

opes amplissimae,

id. ib. 8, 18, 4:

amplissima dies horarum quindecim etc.,

the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:

ut quirem exaudire amplius,

Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

si vis amplius dari, Dabitur,

Plaut. Trin. 2, 1, 18:

jam amplius orat,

id. ib. 2, 1, 19:

daturus non sum amplius,

Cic. Verr. 2, 2, 29:

non complectar in his libris amplius quam quod etc.,

id. de Or. 1, 6, 22:

tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,

Plaut. Capt. 4, 1, 10:

ni amplius etiam, quod ebibit,

id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:

etiam amplius illam adparare condecet,

Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:

hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,

Cic. Verr. 2, 1:

si sit opus liquidi non amplius urna,

Hor. S. 1, 1, 54:

omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,

Vell. 2, 110, 3:

Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,

Cic. Verr. 4, 76:

illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,

Nep. Thras. 4, 3:

amplius possidere,

Plin. 18, 4, 3, § 17:

Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,

Curt. 8, 4, 21:

dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,

Plin. Ep. 3, 21, 6:

cum hoc amplius praestet, quod etc.,

id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:

gaudeo tibi liberorum esse amplius,

Plaut. Cist. 5, 4:

te amplius bibisse praedicet loti,

Cat. 39, 21:

amplius frumenti auferre,

Cic. Verr. 3, 49:

expensum est auri viginti paulo amplius,

id. Fl. 6, 8:

amplius negotii contrahi,

id. Cat. 4, 9:

si amplius obsidum vellet,

Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:

quanto ejus amplius processerat temporis,

id. B. C. 3, 25.—

Fig.

Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:

pro viribus amplis,

Lucr. 5, 1174:

amplae vires peditum,

Plin. 6, 20, 23, § 75;

ampla nepotum Spes,

Prop. 4, 22, 41:

poena sera, sed ampla,

full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:

haec irae factae essent multo ampliores,

Ter. Hec. 3, 1, 9:

si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,

id. ib. 3, 1, 50:

amplior metus,

Cic. Clu. 128:

amplior potentia feris,

Plin. 28, 10, 42, § 153:

ampliorem dicendi facultatem consequi,

Quint. 2, 3, 4:

amplior eoque acrior impetus,

Flor. 4, 2, 66:

spes amplior,

Sall. J. 105, 4:

amplius accipietis judicium,

severer, Vulg. Matt. 23, 14:

amplior auctoritas,

Plin. 37, 3, 12, § 47:

amplior virtus,

higher merit, Quint. 8, 3, 83:

idem aut amplior cultus (dei),

Plin. 28, 2, 4, § 18:

amplior est quaestio,

Quint. 3, 5, 8:

ampliora verba,

of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:

quo legatis animus amplior esset,

Sall. C. 40, 6; 59, 1:

spiritus amplior,

Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:

(honos) pro amplissimis meritis redditur,

Cic. Phil. 5, 41:

cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,

very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:

amplissima spes,

Suet. Caes. 7:

his finis cognitionis amplissimae,

most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—

Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:

illis ampla satis forma, pudicitia,

great enough, Prop. 1, 2, 24:

haec ampla sunt, haec divina,

Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:

res gestae satis amplae,

Sall. C. 8, 2:

cur parum amplis adfecerit praemiis,

Cic. Mil. 57:

ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,

Tac. A. 14, 53:

amplum in modum praemia ostentare,

Aur. Vict. Caes. 26, 6:

amplis honoribus usi,

Sall. J. 25, 4:

amplis honoribus auctos,

Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:

amplam occasionem calumniae nactus,

a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:

spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,

glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:

ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,

Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:

praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,

id. de Or. 1, 4, 13:

alicui ampliorem laudem tribuere,

id. Sest. 27:

in aliqua re esse laudem ampliorem,

id. Marcell. 4:

corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),

Quint. 12, 10, 5:

ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,

Suet. Aug. 7.— Subst.:

in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,

of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:

ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,

Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:

hoc munus aedilitatis amplissimum,

id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:

alicui amplissimas potestates dare,

Cic. Agr. 2, 31:

insignibus amplissimis ornatus,

id. ib. 2, 101:

dona amplissima conferre,

Plin. 18, 3, 3, § 9:

praemia legatis dedistis amplissima,

Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:

spe amplissimorum praemiorum adduci,

id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:

velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,

Quint. 10, 7, 1:

munera amplissima mittere,

Caes. B. G. 1, 43:

vestris beneficiis amplissimis adfectus,

Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:

laudi amplissimae lauream concedere,

id. Pis. 74:

laudibus amplissimis adficere,

id. Phil. 7, 11:

amplissimam gloriam consequi,

id. Prov. Cons. 39:

ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,

id. Deiot. 14:

amplissimis aliquem efferre honoribus,

Aur. Vict. Epit. 17, 3:

amplissimis uti honoribus,

Cic. Fl. 45:

amplissimos honores adipisci,

id. Verr. 5, 181:

honores adsequi amplissimos,

id. Mil. 81:

aliquem ad honores amplissimos perducere,

id. Am. 20, 73:

meus labor fructum est amplissimum consecutus,

id. Imp. Pomp 2:

mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,

in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:

ei amplissimis verbis gratias egimus,

id. Phil. 1, 3:

provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,

id. ib. 4, 9:

amplissimis verbis conlaudatus,

Suet. Caes. 16:

amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,

Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:

de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,

id. Dom. 74:

quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),

Plin. 7, 30, 31, § 116.—

In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:

quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,

Cic. Marcell. 26:

quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,

great or noble, id. Imp. Pomp. 37:

omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,

id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:

convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,

id. Phil. 3, 20:

hoc studium parvi properemus et ampli,

small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:

amplis doctoribus instructus,

Tac. A. 14, 52:

sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,

Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:

cum est aliquid amplius,

Cic. Marcell. 26:

ampliores ordines,

Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:

nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,

Plin. Ep. 2, 13, 10:

quid amplius facitis?

Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:

ex amplissimo genere nubere,

Cic. Cael. 34:

amplissimo genere natus,

Caes. B. G. 4, 12:

genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,

Cic. Phil. 13, 12:

amplissimos patruos habere,

id. Sex. Rosc. 147:

amplissima civitas,

id. Verr. 5, 122:

apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,

id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:

mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,

id. Imp. Pomp. 1:

non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,

id. Sest. 5:

licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,

Plin. Ep. 2, 13, 10:

amplissimis operibus increscere,

id. ib. 8, 4, 3:

honores in amplissimo consilio collocare,

Cic. Sen. 2:

amplissimi orbis terrae consilii principes,

id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:

promotus ad amplissimas procurationes,

Plin. Ep. 7, 31, 3:

praeter honores amplissimos cognomenque etc.,

Plin. 7, 44, 45, § 142:

spes amplissimae dignitatis,

Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—

Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:

is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,

Cic. Sex. Rosc. 83:

homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,

id. Mur. 8:

P. Africanus rebus gestis amplissimus,

id. Caecin. 69:

ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,

id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:

Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,

id. Imp. Pomp. 63:

vir amplissimus ejus civitatis,

id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:

exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,

id. Deiot. 5, 14:

cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),

id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:

in quo consilio amplissimi viri judicarent,

id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:

comitatus virorum amplissimorum,

id. Sull. 9:

viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,

id. Verr. 3, 18:

ordinis amplissimi esse,

Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:

cives amplissimos legare,

Cic. Balb. 42:

hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,

id. Verr. 3, 96:

amplissimus honos, i. e. consulatus,

id. Rep. 1, 6; so,

amplissimo praeditus magistratu,

Suet. Aug. 26:

amplissimus ordo, i. e. senatorius,

Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:

amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,

id. Vesp. 9:

amplissimum collegium decemvirale,

Cic. Verr. 2, 4, 49:

an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,

id. Cat. 1, 3:

amplissimum sacerdotium,

id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:

sacerdotium amplissimum,

id. Verr. 2, 127.—

As rhet. epithet:

amplus orator,

one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:

herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,

grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:

amplius compositionis genus,

more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.

Lit.

Form amplĭter:

benigne ei largi atque ampliter,

Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

aptate munde atque ampliter convivium,

Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:

extructam ampliter mensam,

Lucil. 13, 7 Mull.:

opsonato ampliter,

Plaut. Cas. 2, 8, 65:

adpositum est ampliter,

id. Mil. 3, 1, 163:

acceptus hilare atque ampliter,

id. Merc. prol. 98:

modeste melius facere sumptum quam ampliter,

id. Stich. 5, 4, 10:

parum (digitulos) immersisti ampliter,

not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—

Form amplē:

exornat ample magnificeque triclinium,

Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —

Trop., fully, handsomely.

Form amplĭter:

ampliter dicere,

fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:

laudare ampliter,

id. 2, 6, 11.—

Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,

elate ampleque loqui,

id. Tusc. 5, 9, 24:

satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,

full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.

In gen.:

deliberatum est non tacere [me] amplius,

Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:

otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,

Plaut. Truc. 4, 4, 18:

cui amplius male faxim,

id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:

etiam faxo amabit (eam) amplius,

id. Men. 5, 2, 40:

multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,

id. ib. 5, 2, 49:

quo populum servare potissit amplius,

Lucil. 1, 15 Mull.:

At ego amplius dico,

Cic. Verr. 2, 26:

amplius posse,

Sall. J. 69, 2:

armis amplius valere,

id. ib. 111, 1:

si lamentetur miser amplius aequo,

Lucr. 3, 953:

tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?

besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:

Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,

Ter. Heaut. 1, 2, 11:

in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,

Sall. J. 44, 5:

felices ter et amplius,

Hor. C. 1, 13, 17:

binas aut amplius domos continuare,

Sall. C. 20, 11:

ter nec amplius,

Suet. Caes. 25:

cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),

Quint. 12, 11, 24:

multa promi amplius possunt,

Plin. 2, 17, 15, § 77:

si studere amplius possum,

Quint. 6, prooem. 4:

auram communem amplius haurire potui?

id. 6, prooem. 12:

sagum, quod amplius est,

Vulg. Exod. 26, 12.—

And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.

With quid, etc.:

Quid faciam amplius?

Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:

quid dicam amplius?

Quint. 8, 4, 7:

quid a me amplius dicendum putatis?

Cic. Verr. 3, 60:

quid quaeris amplius?

id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:

quid vultis amplius?

id. Mil. 35:

quid amplius vis?

Hor. Epod. 17, 30:

quid exspectatis amplius?

Cic. Verr. 2, 174:

quid amplius exspectabo,

Vulg. 4 Reg. 6, 33:

quid loquar amplius de hoc homine?

Cic. Caecin. 25:

quid amplius laboremus?

Quint. 8, prooem. 31:

quid habet amplius homo?

Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:

quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,

Plaut. As. 3, 3, 134:

quid amplius debeam optare?

Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:

quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?

more than this, id. And. 1, 1, 4:

Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,

Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:

si quid amplius scit,

Plaut. Rud. 2, 2, 23:

si quid ego addidero amplius,

id. Trin. 4, 2, 13:

si amplius aliquid gloriatus fuero,

Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:

hoc amplius si quid poteris,

any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:

de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,

id. 1, 1, 8:

Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,

Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:

his amplius apud eundem (est) etc.,

Quint. 9, 3, 15;

so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,

Suet. Calig. 15:

quaeris quid potuerit amplius adsequi,

Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:

quare jam te cur amplius excrucies?

Cat. 76, 10.—

With nihil, etc.:

habet nihil amplius quam lutum,

Lucil. 9, 46 Mull.:

nihil habui amplius, quod praeciperem,

Quint. 7, 1, 64:

nihil enim dixit amplius,

Cic. Deiot. 21:

Nihil dico amplius: causa dicta est,

I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:

nihil amplius dico, nisi me etc.,

id. Planc. 96:

nihil amplius dicam quam victoriam etc.,

id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:

vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,

Plaut. As. 1, 3, 51:

si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,

Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):

Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,

id. Marcell. 6, 17:

amplius nihil respondit,

Vulg. Marc. 15, 5:

nihil amplius addens,

ib. Deut. 5, 22:

nihil noverunt amplius,

ib. Eccl. 9, 5:

nihil amplius optet,

Hor. Ep. 1, 2, 46:

nihil amplius potes,

Plin. Ep. 2, 13, 10:

amplius quod desideres, nihil erit,

this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:

nil amplius oro, nisi ut etc.,

Hor. S. 2, 6, 4:

ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,

Suet. Aug. 2:

si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,

Lucil. 1, 33 Mull.:

non luctabor tecum, Crasse, amplius,

Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:

verbum non amplius addam,

Hor. S. 1, 1, 121:

non amplius me objurgabis,

Quint. 5, 10, 47:

non amplius posse,

Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:

non habent amplius quid faciant,

Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:

amplius illa jam non inveniet,

ib. Apoc. 18, 14:

studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,

Tac. Or. 5:

extra me non est alia amplius,

Vulg. Soph. 2, 15:

neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,

Plaut. Rud. 1, 5, 21:

neque va dari amplius neque etc.,

Cic. Quinct. 23:

nec jam amplius ullae Adparent terrae,

Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:

nec irascar amplius,

Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:

ne amplius dona petas,

Cat. 68, 14:

urere ne possit calor amplius aridus artus,

Lucr. 4, 874;

ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

Caes. B. G. 1, 43:

ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,

Suet. Gram. 17:

ne amplius morando Scaurum incenderet,

Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;

3, 82, 17: ne amplius divulgetur,

Vulg. Act. 4, 17:

ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,

ib. Deut. 17, 16:

nolite amplius accipere pecuniam,

ib. 4 Reg. 12, 7.—

With nemo:

cur non restipulatur neminem amplius petiturum?

Cic. Q. Rosc. 12, 36:

cum amplius nemo occurreret,

nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,

neminem amplius viderunt,

Vulg. Marc. 9, 7:

nemo emet amplius,

no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—

With numerals and numeral forms.

Without quam:

amplius horam suffixum in cruce me memini esse,

Cat. 69, 3:

horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,

Cic. Verr. 4, 95:

amplius annos triginta tribunus fuerat,

Sall. C. 59, 6:

me non amplius novem annos nato,

Nep. Hann. 2, 3:

per annos amplius quadraginta,

Suet. Aug. 72; 32:

quid si tandem amplius triennium est?

Cic. Q. Rosc. 8:

Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,

Verg. A. 1, 683:

inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,

Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:

reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,

id. ib. 1, 28;

2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,

Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:

huic paulo amplius tertiam partem denegem?

id. ib. 5, 7, 3:

cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,

Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:

victi amplius ducenti ceciderunt,

Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:

ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,

Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:

qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,

Cic. Fl. 63:

pugnatum duas amplius horas,

Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:

duo haud amplius milia peditum effugerunt,

id. 28, 2:

decem amplius versus perdidimus,

Plin. Ep. 3, 5, 12:

tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,

Verg. E. 3, 105.—

With the comp. abl. (rare but class.):

cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,

Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:

pugnatum amplius duabus horis est,

Liv. 27, 12:

neque triennio amplius supervixit,

Suet. Caes. 89:

uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,

Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;

6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,

Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:

est ab capite paulo amplius mille passibus locus,

Plin. Ep. 10, 90, 1:

ab Capsa non amplius duum milium intervallo,

Sall. J. 91, 3:

(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,

id. C. 56, 2; so,

denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,

id. J. 80, 7.—

And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,

Sall. J. 105, 3:

oppidum non amplius mille passuum abesse,

id. ib. 68, 3.—

With quam (postAug. and eccl.):

non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,

Suet. Aug. 78:

nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,

id. ib. 17:

Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,

id. Tib. 51:

demoratus dies non amplius quam octo aut decem,

Vulg. Act. 25, 6:

ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,

Plin. Ep. 5, 19:

ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,

Tac. A. 3, 21:

haud amplius quam ducentos misit,

id. ib. 14, 32:

insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,

Vulg. Act. 23, 21.—

Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:

Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,

Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.

also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,

Cic. Brut. 22, 86:

antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,

id. Verr. 2, 1, 26:

ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,

id. ib. 2, 1, 29.—

And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,

Ter. Phorm. 2, 4, 17.—

Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:

quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?

Cic. Rosc. Com. 12, 35:

Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,

id. Brut. 5, 18:

sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,

id. Fam. 13, 28 A:

quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,

id. Att. 1, 8, 1.—

Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:

Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,

Cic. Phil. 12, 21, 50:

cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,

id. ad Brut. 1, 5, 1;

so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,

id. Q. N. 3, 15, 1.—

To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:

nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,

Cic. Verr. 5, 49, 128;

(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,

id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:

excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?

Ov. M. 9, 148.

word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;

as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.

Lit., very largely, most abundantly:

ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,

in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:

duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,

Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—

Fig., most generously, most handsomely:

qui amplissime de salute mea decreverint,

Cic. Dom. 44:

amplissime laudare,

in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:

honores amplissime gessit,

Cic. Verr. 2, 112:

pater cum amplissime ex praetura triumphasset,

with the greatest pomp, id. Mur. 15:

placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,

should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

fungor, functus, fungi, v. dep. [kindred to Sanscr. bhuj-, frui], to busy one's self with or be engaged in something; to perform, execute, administer, discharge, observe, do (syn.: administro, defungor); constr. with abl., rarely with acc. or absol.

In gen.

With abl.:

valetudo (opportuna est), ut dolore careas et muneribus fungare corporis,

Cic. Lael. 6, 22; cf.:

populari munere,

id. Rep. 3, 35:

virtutis perfectae perfecto munere,

id. Tusc. 1, 45, 109; so,

munere,

id. Rep. 1, 7; 5, 2; id. Off. 2, 16, 57; 2, 20, 70; id. Brut. 16, 63; id. Leg. 1, 3, 10; Caes. B. G. 7, 25, 3; Hor. Ep. 1, 9, 5 al.; cf.:

magnificentissimā aedilitate,

Cic. Off. 2, 16, 57:

consulatu,

Suet. Caes. 23; id. Galb. 3:

praeturā,

id. Tib. 4; id. Claud. 24; 38; id. Gram. 7:

quaesturā,

id. Aug. 36:

magisterio,

id. Dom. 4:

potius barbarorum quam illius more,

to observe, Nep. Con. 3, 4:

funguntur officio,

perform, Cic. Cael. 9, 21:

officio rhetoris,

Quint. 2, 1, 6; Suet. Claud. 29; cf. Hor. S. 2, 6, 109: cum suam vicem functus officio sit, had filled his own place as husband, Liv. 1, 9, 15:

legationibus,

Quint. 3, 2, 4:

militiā,

Suet. Gram. 9:

oppugnationibus et acie feliciter,

Vell. 2, 95, 2: sacris, Hor. A. P. 224:

laboribus,

id. C. 2, 18, 38; cf.

periculis,

Just. 7, 4:

dapibus,

to have done with the food, Ov. F. 2, 791:

caede,

to murder, id. H. 14, 19:

morte,

to die, id. M. 11, 583; Vell. 2, 49, 1;

for which also: fato,

Ov. M. 11, 559; Quint. 3, 7, 10; Suet. Calig. 6; Val. Max. 1, 8, 5 ext.:

vitā,

Gell. 20, 2, 3; Lact. 2, 1, 1; Dig. 48, 5, 11 fin.; 49, 17, 14:

voto,

to pay a vow, Just. 9, 2:

fungar vice cotis,

to serve instead of, Hor. A. P. 304:

indicis partibus,

Plin. Ep. 3, 5, 2:

ter aevo functus senex (Nestor),

who had lived through, enjoyed, Hor. C. 2, 9, 13; cf.:

functo longissima statione mortali,

Vell. 2, 131, 2:

virtute functi duces,

who have shown, exhibited, Hor. C. 4, 15, 29; cf.:

omni virtute functa (femina),

Quint. 6 praef. §

5.—Of things: possunt aliquando oculi non fungi suo munere,

Cic. Div. 1, 32, 71:

aliquae (vocales) officio consonantium fungantur,

Quint. 1, 4, 10:

levissima quaeque (quaestio) primo loco fungitur,

id. 3, 6, 8 Spald. N. cr.:

res eadem perorationis vice fungitur,

id. 4, 3, 11; cf. id. 4, 1, 75.—

With acc. (so always in Plaut. and Ter. except officiis, Ter. Ad. 4, 3, 12; but in class. prose only once in Nep.; v. infra): ingentia munera fungi, Lucil. ap. Non. 497, 12:

munus,

id. ib. 10; Plaut. Men. 1, 4, 5; id. Trin. prol. 1; 2, 2, 73:

militare munus fungens,

Nep. Dat. 1, 2 al.: officium, Pac. ap. Non. 497, 16 (Trag. Rel. v. 129 Rib.); Titin. ib. 6 (Com. Rel. v 48 ib.); Turp. ib. 13; Ter. Heaut. 1, 1, 14; 3, 3, 19; id. Ad. 3, 4, 18; id. Phorm. 2, 1, 51:

sine me alliatum fungi fortunas meas,

Plaut. Most. 1, 1, 45:

Mago diem fungitur relictis duobus filiis,

i. e. dies, Just. 19, 1, 1:

mala multa animus contagibu' fungitur ejus,

i. e. suffers, Lucr. 3, 734.—

In gerundive, as v.a.:

muneris fungendi gratia,

Cic. Rep. 1, 17; cf. Hirt. B. G. 8, 12, 3; Cic. Att. 1, 1, 2:

ad suum munus fungendum,

id. Tusc. 3, 7, 15:

per speciem alienae fungendae vicis,

Liv. 1, 41, 6:

spes facta militiae fungendae potioribus ducibus,

id. 24, 21, 3.—

Absol. (very rare):

at facere et fungi sine corpore nulla potest res,

i. e. to suffer, Lucr. 1, 443 sq.;

so 3, 168: pro fultura et substructione fungentur fundamenta,

will serve, Col. 1, 5, 9: nec livida tabes Invidiae functis quamquam et jam lumine cassis Defuit, i. e. to the dead, =defunctis, Stat. Th. 2, 15; cf.:

omnia functa Aut moritura vides,

id. S. 2, 1, 209; id. Th. 4, 483; 511; Albin. 1,393; Aus. Ep.33.

In partic., to perform, discharge, contribute, pay any thing due from one:

hoc vobis est statuendum, quid aratorem ipsum arationis nomine muneris in re publica fungi ac sustinere velitis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199:

per omnes annos atque omnia bella duplici numero se militum equitumque fungi,

Vell. 2, 15, 3:

cum eo sumptu res publica fungatur,

Tac. A. 14, 21:

qui fenus exercent, omnibus patrimonii intributionibus fungi debent, etsi possessionem non habeant,

Dig. 50, 1, 22 fin.

signif. (post-class. and very rare):

pretia rerum non ex affectione, nec utilitate singulorum, sed communiter fungi,

are not taken, Dig. 9, 2, 33:

dos, quae semel functa est, amplius fungi non potest,

Ulp. Fragm. 6, 11.

* * *

dē-fungor, functus ( infin. pass. parag. defungier, Ter. Phorm. 5, 9, 32), 3, v. dep., to have done with, to acquit one's self of, to discharge an affair or an obligation (esp. an unwelcome, unpleasant one), to perform, finish (class.).

With abl.:

aliquo studio,

Lucr. 4, 963: tam vili munere orationis, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24:

omni populari concitatione,

Cic. Sest. 34, 74:

periculis,

id. Rosc. Am. 8; Verg. A. 6, 83:

tribus decumis pro una,

Cic. Verr. 2, 3, 16: hoc mendacio, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1 fin.:

imperio regis,

Liv. 1, 4:

proelio,

id. 1, 25; cf.

bello,

id. 25, 35:

consulis fato,

id. 10, 29; cf.:

fatalibus malis,

Suet. Ner. 40:

plurimorum morbis, perpaucis funeribus,

Liv. 4, 52:

poena,

id. 2, 35; 29, 21:

laboribus,

Hor. Od. 3, 24, 15; Ov. F. 6, 541 et saep.; esp. of the finishing of this (troublesome) life ( poet. and in post-Aug. prose):

vitā,

to die, Verg. G. 4, 475; id. A. 6, 306; Curt. 5, 5, 13:

suis temporibus,

Hor. Ep. 2, 1, 22;

but, sua morte,

Suet. Caes. 89:

honesta morte,

Curt. 5, 25, 11; 8, 7, 5:

terrā,

Ov. M. 9, 254; cf. the foll. — Poet., with inanimate subjects:

defunctum bello barbiton,

discharged from the warfare of love, Hor. Od. 3, 26, 3.—

Absol.:

nec adversus illos mercede defungor,

nor do I discharge my obligation by the payment, Sen. Ben. 6, 16, 1: defunctus jam sum, now I am quit, i. e. safe, out of danger, Ter. Eun. prol. 15 Ruhnk.; cf. id. Ad. 3, 4, 63; id. Phorm. 5, 8, 32; Ov. M. 2, 9, 24.— To depart, die (not ante Aug.; cf.

supra): dicitur prius esse defunctus,

Quint. 5, 5, 2; Tac. A. 15, 22 fin.; Suet. Aug. 99:

honesta morte,

Curt. 5, 8, 11;

hence, defunctus, = mortuus,

deceased, defunct, Ov. Am. 1, 8, 108; Tac. A. 1, 1; 1, 7; Quint. 4, 1, 28; 5, 14, 15; Suet. Caes. 6; id. Aug. 8; 61; Vulg. Matth. 9. 18.— Plur.: defuncti, m., the dead, Sen. ad. Marc. 13, 2; id. Polyb. 9, 2; id. Ep. 63, 5; Plin. 2, 7, 5, § 27; 2, 68, 68, § 175 al. et saep.

* * *

* * *

dĭco, āvi, ātum, 1 (dixe for dixisse, Val. Ant. ap. Arn. 5, 1; DICASSIT dixerit, Paul. ex Fest. p. 75, 15; rather = dicaverit), v. a. [orig. the same word with 2. dīco; cf. the meaning of abdĭco and abdīco, of indĭco and indīco, dedĭco, no. II. A. al., Corss. Ausspr. 1, 380].

To proclaim, make known. So perh. only in the foll. passage: pugnam, Lucil. ap. Non. 287, 30.—Far more freq.,

Relig. t. t., to dedicate, consecrate, devote any thing to a deity or to a deified person (for syn. cf.: dedico, consecro, inauguro).

Prop.: et me dicabo atque animam devotabo hostibus, Att. ap. Non. 98, 12:

donum tibi (sc. Jovi) dicatum atque promissum,

Cic. Verr. 2, 5, 72; cf.:

ara condita atque dicata,

Liv. 1, 7 (for which aram condidit dedicavitque, id. 28, 46 fin.); so,

aram,

id. 1, 7; 1, 20:

capitolium, templum Jovis O. M.,

id. 22, 38 fin.:

templa,

Ov. F. 1, 610:

delubrum ex manubiis,

Plin. 7, 26, 27, § 97:

lychnuchum Apollini,

id. 34, 3, 8, § 14:

statuas Olympiae,

id. 34, 4, 9, § 16:

vehiculum,

Tac. G. 40:

carmen Veneri,

Plin. 37, 10, 66, § 178; cf. Suet. Ner. 10 fin. et saep.:

cygni Apollini dicati,

Cic. Tusc. 1, 30, 73.—

With a personal object, to consecrate, to deify (cf. dedico, no. II. A. b.):

Janus geminus a Numa dicatus,

Plin. 34, 7, 16, § 34:

inter numina dicatus Augustus,

Tac. A. 1, 59.—

Transf., beyond the relig. sphere.

To give up, set apart, appropriate a thing to any one: recita;

aurium operam tibi dico,

Plaut. Bacch. 4, 9, 72; so,

operam,

id. Ps. 1, 5, 147; Ter. Ph. 1, 2, 12:

hunc totum diem tibi,

Cic. Leg. 2, 3, 7:

tuum studium meae laudi,

id. Fam. 2, 6, 4:

genus (orationis) epidicticum gymnasiis et palaestrae,

id. Or. 13, 42:

librum Maecenati,

Plin. 19, 10, 57, § 177; cf.:

librum laudibus ptisanae,

id. 18, 7, 15, § 75 al.:

(Deïopeam) conubio jungam stabili propriamque dicabo,

Verg. A. 1, 73; cf. the same verse, ib. 4, 126:

se Crasso,

Cic. de Or. 3, 3, 11; cf.: se Remis in clientelam, * Caes. B. G. 6, 12, 7:

se alii civitati,

to become a free denizen of it, Cic. Balb. 11, 28;

for which: se in aliam civitatem,

id. ib. 12 fin. —

(I. q. dedico, no. II. A.) To consecrate a thing by using it for the first time:

nova signa novamque aquilam,

Tac. H. 5, 16.— Hence, dĭcātus, a, um, P. a. (acc. to no. II.), devoted, consecrated, dedicated:

loca Christo dedicatissima, August. Civ. Dei, 3, 31: CONSTANTINO AETERNO AVGVSTO ARRIVS DIOTIMVS... N. M. Q. (i. e. numini majestatique) EIVS DICATISSIMVS,

Inscr. Orell. 1083.

dīco, xi, ctum, 3 ( praes. DEICO, Inscr. Orell. 4848; imp. usu. dic; cf. duc, fac, fer, from duco, etc., DEICVNTO, and perf. DEIXSERINT, P. C. de Therm. ib. 3673; imp. dice, Naev. ap. Fest. p. 298, 29 Müll.; Plaut. Capt. 2, 2, 109; id. Bac. 4, 4, 65; id. Merc. 1, 2, 47 al.; cf. Quint. 1, 6, 21; fut. dicem = dicam, Cato ap. Quint. 1, 7, 23; cf. Paul. ex Fest. p. 72, 6 Müll.—Another form of the future is dicebo, Novius ap. Non. 507 (Com. v. 8 Rib.). — Perf. sync.:

dixti,

Plaut. As. 4, 2, 14; id. Trin. 2, 4, 155; id. Mil. 2, 4, 12 et saep.; Ter. And. 3, 1, 1; 3, 2, 38; id. Heaut. 2, 3, 100 et saep.; Cic. Fin. 2, 3, 10; id. N. D. 3, 9, 23; id. Caecin. 29, 82; acc. to Quint. 9, 3, 22.— Perf. subj.:

dixis,

Plaut. Capt. 1, 2, 46; Caecil. ap. Gell. 7, 17 fin.:

dixem = dixissem,

Plaut. Pseud. 1, 5, 84; inf. dixe = dix isse, Plaut. Fragm. ap. Non. 105, 23; Varr. ib. 451, 16; Arn. init.; Aus. Sept. Sap. de Cleob. 8; inf. praes. pass. dicier, Ter. Eun. 4, 4, 32; Vatin. in Cic. Fam. 5, 9 al.), v. a. [root DIC = DEIK in deiknumi; lit., to show; cf. dikê, and Lat. dicis, ju-dex, dicio], to say, tell, mention, relate, affirm, declare, state; to mean, intend (for syn. cf.: for, loquor, verba facio, dicto, dictito, oro, inquam, aio, fabulor, concionor, pronuntio, praedico, recito, declamo, affirmo, assevero, contendo; also, nomino, voco, alloquor, designo, nuncupo; also, decerno, jubeo, statuo, etc.; cf. also, nego.—The person addressed is usually put in dat., v. the foll.: dicere ad aliquem, in eccl. Lat., stands for the Gr. eipein pros tina, Vulg. Luc. 2, 34 al.; cf. infra I. B. 2. g).

Lit.

In gen.:

Amphitruonis socium nae me esse volui dicere,

Plaut. Am. 1, 1, 228:

advenisse familiarem dicito,

id. ib. 1, 1, 197:

haec uti sunt facta ero dicam,

id. ib. 1, 1, 304; cf. ib. 2, 1, 23:

signi dic quid est?

id. ib. 1, 1, 265:

si dixero mendacium,

id. ib. 1, 1, 43; cf.

opp. vera dico,

id. ib. 1, 1, 238 al.:

quo facto aut dicto adest opus,

id. ib. 1, 1, 15; cf.:

dictu opus est,

Ter. Heaut. 5, 1, 68:

nihil est dictu facilius,

id. Phorm. 2, 1, 70:

turpe dictu,

id. Ad. 2, 4, 11:

indignis si male dicitur, bene dictum id esse dico,

Plaut. Curc. 4, 2, 27:

ille, quem dixi,

whom I have mentioned, named, Cic. de Or. 3, 12, 45 et saep.: vel dicam = vel potius, or rather:

stuporem hominis vel dicam pecudis attendite,

Cic. Phil. 2, 12, 30; cf.:

mihi placebat Pomponius maxime vel dicam minime displicebat,

id. Brut. 57, 207; so id. ib. 70, 246; id. Fam. 4, 7, 3 al.—

Dicitur, dicebatur, dictum est, impers. with acc. and inf., it is said, related, maintained, etc.; or, they say, affirm, etc.: de hoc (sc. Diodoro) Verri dicitur, habere eum, etc., it is reported to Verres that, etc., Cic. Verr. 2, 4, 18:

non sine causa dicitur, ad ea referri omnes nostras cogitationes,

id. Fin. 3, 18, 60; so,

dicitur,

Nep. Paus. 5, 3; Quint. 5, 7, 33; 7, 2, 44; Ov. F. 4, 508:

Titum multo apud patrem sermone orasse dicebatur, ne, etc.,

Tac. H. 4, 52; so,

dicebatur,

id. A. 1, 10:

in hac habitasse platea dictum'st Chrysidem,

Ter. And. 4, 5, 1:

dictum est,

Caes. B. G. 1, 1, 5; Liv. 38, 56; Quint. 6, 1, 27:

ut pulsis hostibus dici posset, eos, etc.,

Caes. B. G. 1, 46, 3. Cf. also: hoc, illud dicitur, with acc. and inf., Cic. Fin. 5, 24, 72; id. de Or. 1, 33, 150; Quint. 4, 2, 91; 11, 3, 177 al. —Esp. in histt. in reference to what has been previously related:

ut supra dictum est,

Sall. J. 96, 1:

sicut ante dictum est,

Nep. Dion. 9, 5; cf. Curt. 3, 7, 7; 5, 1, 11; 8, 6, 2 et saep.—

(See Zumpt, Gram. § 607.) Dicor, diceris, dicitur, with nom. and inf., it is said that I, thou, he, etc.; or, they say that I, thou, etc.:

ut nos dicamur duo omnium dignissimi esse,

Plaut. As. 2, 2, 47: cf. Quint. 4, 4, 6:

dicar Princeps Aeolium carmen ad Italos Deduxisse modos,

Hor. Od. 3, 30, 10 al.:

illi socius esse diceris,

Plaut. Rud. 1, 2, 72: aedes Demaenetus ubi [p. 571] dicitur habitare, id. As. 2, 3, 2:

qui (Pisistratus) primus Homeri libros confusos antea sic disposuisse dicitur, ut nunc habemus,

Cic. de Or. 3, 34, 137 et saep.:

quot annos nata dicitur?

Plaut. Cist. 4, 2, 89:

is nunc dicitur venturus peregre,

id. Truc. 1, 1, 66 et saep. In a double construction, with nom. and inf., and acc. and inf. (acc. to no. b. and c.): petisse dicitur major Titius... idque ab eis facile (sc. eum) impetrasse, Auct. B. Afr. 28 fin.; so Suet. Oth. 7.—

Dictum ac factum or dictum factum (Gr. hama epos hama ergon), in colloq. lang., no sooner said than done, without delay, Ter. And. 2, 3, 7:

dictum ac factum reddidi,

it was "said and done" with me, id. Heaut. 4, 5, 12; 5, 1, 31; cf.:

dicto citius,

Verg. A. 1, 142; Hor. S. 2, 2, 80; and:

dicto prope citius,

Liv. 23, 47, 6.—

In partic.

Pregn.

To assert, affirm a thing as certain (opp. nego):

quem esse negas, eundem esse dicis,

Cic. Tusc. 1, 6, 12; cf.:

dicebant, ego negabam,

id. Fam. 3, 8, 5; and:

quibus creditum non sit negantibus, iisdem credatur dicentibus?

id. Rab. Post. 12, 35.—

For dico with a negative, nego is used, q. v.; cf. Zumpt, Gram. § 799;

but: dicere nihil esse pulchrius, etc.,

Liv. 30, 12, 6; 21, 9, 3 Fabri; so,

freq. in Liv. when the negation precedes,

id. 30, 22, 5; 23, 10, 13 al.; cf. Krebs, Antibar. p. 355.—

dico is often inserted parenthetically, to give emphasis to an apposition:

utinam C. Caesari, patri, dico adulescenti contigisset, etc.,

Cic. Phil. 5, 18, 49; id. Tusc. 5, 36, 105; id. Planc. 12, 30; Quint. 9, 2, 83; cf. Cic. Or. 58, 197; id. Tusc. 4, 16, 36; Sen. Ep. 14, 6; id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 1, 6, 24:

ille mihi praesidium dederat, cum dico mihi, senatui dico populoque Romano,

Cic. Phil. 11, 8, 20; Sen. Ep. 83, 12; Plin. Ep. 2, 20, 2; 3, 2, 2.—

In rhetor. and jurid. lang., to pronounce, deliver, rehearse, speak any thing.

With acc.:

oratio dicta de scripto,

Cic. Planc. 30 fin.; cf.:

sententiam de scripto,

id. Att. 4, 3, 3:

controversias,

Quint. 3, 8, 51; 9, 2, 77:

prooemium ac narrationem et argumenta,

id. 2, 20, 10:

exordia,

id. 11, 3, 161:

theses et communes locos,

id. 2, 1, 9:

materias,

id. 2, 4, 41:

versus,

Cic. Or. 56, 189; Quint. 6, 3, 86:

causam, of the defendant or his attorney,

to make a defensive speech, to plead in defence, Cic. Rosc. Am. 5; id. Quint. 8; id. Sest. 8; Quint. 5, 11, 39; 7, 4, 3; 8, 2, 24 al.; cf.

causas (said of the attorney),

Cic. de Or. 1, 2, 5; 2, 8, 32 al.:

jus,

to pronounce judgment, id. Fl. 3; id. Fam. 13, 14; hence the praetor's formula: DO, DICO, ADDICO; v. do, etc.—

With ad and acc. pers., to plead before a person or tribunal:

ad unum judicem,

Cic. Opt. Gen. 4, 10:

ad quos? ad me, si idoneus videor qui judicem, etc.,

id. Verr. 2, 2, 29, § 72; Liv. 3, 41.—

With ad and acc. of thing, to speak in reference to, in reply to:

non audeo ad ista dicere,

Cic. Tusc. 3, 32, 78; id. Rep. 1, 18, 30.—

Absol.:

nec idem loqui, quod dicere,

Cic. Or. 32:

est oratoris proprium, apte, distincte, ornate dicere,

id. Off. 1, 1, 2; so,

de aliqua re pro aliquo, contra aliquem, etc., innumerable times in Cic. and Quint.: dixi, the t. t. at the end of a speech,

I have done, Cic. Verr. 1 fin. Ascon. and Zumpt, a. h. 1.;

thus, dixerunt, the t. t. by which the praeco pronounced the speeches of the parties to be finished,

Quint. 1, 5, 43; cf. Spald. ad Quint. 6, 4, 7.— Transf. beyond the judicial sphere:

causam nullam or causam haud dico,

I have no objection, Plaut. Mil. 5, 34; id. Capt. 3, 4, 92; Ter. Ph. 2, 1, 42.—

To describe, relate, sing, celebrate in writing (mostly poet.):

tibi dicere laudes,

Tib. 1, 3, 31; so,

laudes Phoebi et Dianae,

Hor. C. S. 76:

Dianam, Cynthium, Latonam,

id. C. 1, 21, 1:

Alciden puerosque Ledae,

id. ib. 1, 12, 25:

caelestes, pugilemve equumve,

id. ib. 4, 2, 19:

Pelidae stomachum,

id. ib. 1, 6, 5:

bella,

id. Ep. 1, 16, 26; Liv. 7, 29:

carmen,

Hor. C. 1, 32, 3; id. C. S. 8; Tib. 2, 1, 54:

modos,

Hor. C. 3, 11, 7:

silvestrium naturas,

Plin. 15, 30, 40, § 138 et saep.:

temporibus Augusti dicendis non defuere decora ingenia,

Tac. A. 1, 1; id. H. 1, 1:

vir neque silendus neque dicendus sine cura,

Vell. 2, 13.—

Of prophecies, to predict, foretell:

bellicosis fata Quiritibus Hac lege dico, ne, etc.,

Hor. C. 3, 3, 58:

sortes per carmina,

id. A. P. 403:

quicquid,

id. S. 2, 5, 59:

hoc (Delphi),

Ov. Tr. 4, 8, 43 et saep.—

To pronounce, articulate a letter, syllable, word: Demosthenem scribit Phalereus, cum Rho dicere nequiret, etc., Cic. Div. 2, 46, 96; id. de Or. 1, 61, 260; Quint. 1, 4, 8; 1, 7, 21 al.—

To call, to name: habitum quendam vitalem corporis esse, harmoniam Graii quam dicunt, Lucr. 3, 106; cf.: Latine dicimus elocutionem, quam Graeci phrasin vocant, Quint. 8, 1, 1:

Chaoniamque omnem Trojano a Chaone dixit,

Verg. A. 3, 335:

hic ames dici pater atque princeps,

Hor. Od. 1, 2, 50:

uxor quondam tua dicta,

Verg. A. 2, 678 et saep. —Prov.:

dici beatus ante obitum nemo debet,

Ov. M. 3, 135.—

To name, appoint one to an office:

ut consules roget praetor vel dictatorem dicat,

Cic. Att. 9, 15, 2: so,

dictatorem,

Liv. 5, 9; 7, 26; 8, 29:

consulem,

id. 10, 15; 24, 9; 26, 22 (thrice):

magistrum equitum,

id. 6, 39:

aedilem,

id. 9, 46:

arbitrum bibendi,

Hor. Od. 2, 7, 26 et saep.—

To appoint, set apart. fix upon, settle:

nam mea bona meis cognatis dicam, inter eos partiam,

Plaut. Mil. 3, 1, 113; cf. Pompon. ap. Non. 280, 19:

dotis paululum vicino suo,

Afran. ib. 26:

pecuniam omnem suam doti,

Cic. Fl. 35: quoniam inter nos nuptiae sunt dictae, Afran. ap. Non. 280, 24; cf.:

diem nuptiis,

Ter. And. 1, 1, 75:

diem operi,

Cic. Verr. 2, 1, 57:

diem juris,

Plaut. Men. 4, 2, 16:

diem exercitui ad conveniendum Pharas,

Liv. 36, 8; cf. id. 42, 28, and v. dies:

locum consiliis,

id. 25, 16:

leges pacis,

id. 33, 12; cf.:

leges victis,

id. 34, 57:

legem tibi,

Hor. Ep. 2, 2, 18; Ov. M. 6, 137; cf.:

legem sibi,

to give sentence upon one's self, id. ib. 13, 72:

pretium muneri,

Hor. C. 4, 8, 12 et saep.—With inf.: prius data est, quam tibi dari dicta, Pac. ap. Non. 280, 28. — Pass. impers.:

eodem Numida inermis, ut dictum erat, accedit,

Sall. J. 113, 6.—

To utter, express, esp. in phrases:

non dici potest, dici vix potest, etc.: non dici potest quam flagrem desiderio urbis,

Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 17, 5:

dici vix potest quanta sit vis, etc.,

id. Leg. 2, 15, 38; id. Verr. 2, 4, 57, § 127; id. Or. 17, 55; id. Red. ad Quir. 1, 4; cf. Quint. 2, 2, 8; 11, 3, 85.—

(Mostly in colloq. lang.) Alicui, like our vulg. to tell one so and so, for to admonish, warn, threaten him:

dicebam, pater, tibi, ne matri consuleres male,

Plaut. As. 5, 2, 88; cf. Nep. Datam. 5; Ov. Am. 1, 14, 1.—Esp. freq.:

tibi (ego) dico,

I tell you, Plaut. Curc. 4, 2, 30; id. Bacch. 4, 9, 76; id. Men. 2, 3, 27; id. Mil. 2, 2, 62 et saep.; Ter. And. 1, 2, 33 Ruhnk.; id. ib. 4, 4, 23; id. Eun. 2, 3, 46; 87; Phaedr. 4, 19, 18; cf.:

tibi dicimus,

Ov. H. 20, 153; id. M. 9, 122; so, dixi, I have said it, i. e. you may depend upon it, it shall be done, Ter. Phorm. 2, 3, 90; 92.—

Dicere sacramentum or sacramento, to take an oath, to swear; v. sacramentum.

Transf., i. q. intellego, Gr. phêmi, to mean so and so; it may sometimes be rendered in English by namely, to wit:

nec quemquam vidi, qui magis ea, quae timenda esse negaret, timeret, mortem dico et deos,

Cic. N. D. 1, 31, 86; id. de Or. 3, 44, 174: M. Sequar ut institui divinum illum virum, quem saepius fortasse laudo quam necesse est. At. Platonem videlicet dicis, id. Leg. 3, 1:

uxoris dico, non tuam,

Plaut. As. 1, 1, 30 et saep.—Hence, dictum, i, n., something said, i. e. a saying, a word.

In gen.: haut doctis dictis certantes sed male dictis, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 Vahl.; acc. to Hertz.: nec maledictis); so,

istaec dicta dicere,

Plaut. Trin. 1, 2, 40:

docta,

id. ib. 2, 2, 99; id. Men. 2, 1, 24; Lucr. 5, 113; cf.

condocta,

Plaut. Poen. 3, 2, 3:

meum,

id. As. 2, 4, 1:

ridiculum,

id. Capt. 3, 1, 22:

minimum,

Cic. Fam. 1, 9:

ferocibus dictis rem nobilitare,

Liv. 23, 47, 4 al.:

ob admissum foede dictumve superbe,

Lucr. 5, 1224; cf.

facete,

Plaut. Capt. 1, 2, 73; id. Poen. 3, 3, 24; Ter. Eun. 2, 2, 57; Cic. Off. 1, 29, 104 al.:

lepide,

Plaut. Most. 1, 3, 103:

absurde,

id. Capt. 1, 1, 3:

vere,

Nep. Alc. 8, 4:

ambigue,

Hor. A. P. 449 et saep.—Pleon.:

feci ego istaec dicta quae vos dicitis (sc. me fecisse),

Plaut. Casin. 5, 4, 17.—

In partic.

A saying, maxim, proverb:

aurea dicta,

Lucr. 3, 12; cf.

veridica,

id. 6, 24: Catonis est dictum. Pedibus compensari pecuniam, Cic. Fl. 29 fin. Hence, the title of a work by Caesar: Dicta collectanea (his Apophthegmata, mentioned in Cic. Fam. 9, 16), Suet. Caes. 56.—Esp. freq.,

For facete dictum, a witty saying, bon-mot, Enn. ap. Cic. de Or. 2, 54 fin. (cf. Cic. ap. Macr. S. 2, 1 fin.); Cic. Phil. 2, 17; Quint. 6, 3, 2; 16; 36; Liv. 7, 33, 3; Hor. A. P. 273 et saep.; cf. also, dicterium.—

Poetry, verse (abstr. and concr.): dicti studiosus, Enn. ap. Cic. Brut. 18, 71:

rerum naturam expandere dictis,

Lucr. 1, 126; 5, 56:

Ennius hirsuta cingat sua dicta corona,

Prop. 4 (5), 1, 61.—

A prediction, prophecy, Lucr. 1, 103; Verg. A. 2, 115; Val. Fl. 2, 326 al.; cf. dictio.—

An order, command:

dicto paruit consul,

Liv. 9, 41; cf. Verg. A. 3, 189; Ov. M. 8, 815:

haec dicta dedit,

Liv. 3, 61; cf. id. 7, 33; 8, 34; 22, 25 al.: dicto audientem esse and dicto audire alicui, v. audio.—

A promise, assurance:

illi dixerant sese dedituros... Cares, tamen, non dicto capti, etc.,

Nep. Milt. 2, 5; Fur. ap. Macr. S. 6, 1, 34.

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

Esp.

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

Transf. In designations of place,

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

Of time.

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

(cf. ad, I. fin. b.)

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

făcĭo, feci, factum, 3, v. a. and n.; in pass.: fio, factus, fieri ( imper. usually fac, but the arch form face is freq., esp. in Plaut. and Ter., as Plaut. As. prol. 4; 1, 1, 77; id. Aul. 2, 1, 30; id. Cist. 2, 1, 28; id. Ep. 1, 1, 37; 2, 2, 117; id. Most. 3, 2, 167 et saep.; Ter. And. 4, 1, 57; 4, 2, 29; 5, 1, 2; 14; id. Eun. 1, 2, 10 al.; Cato, R. R. 23, 1; 26; 32 al.; Cat. 63, 78; 79; 82; Ov. Med. fac. 60; Val. Fl. 7, 179 al.; futur. facie for faciam, Cato ap. Quint. 1, 7, 23; cf. dico, init., and the letter e:

faxo,

Plaut. Am. 1, 1, 199; 2, 1, 42; 3, 3, 17; 3, 4, 14; 5, 1, 55 et saep.; Ter. And. 5, 2, 13; id. Eun. 2, 2, 54; 4, 3, 21 al.; Verg. A. 9, 154; 12, 316; Ov. M. 3, 271; 12, 594: faxim, Enn. ap. Non. 507, 23; Plaut. Am. 1, 3, 13; id. Aul. 3, 2, 6; 3, 5, 20 al.; Ter. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13:

faxis,

Hor. S. 2, 3, 38; Sil. 15, 362: faxit, Lex Numae in Paul. ex Fest. s. v. ALIVTA, p. 6 Mull.; Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 12; Plaut. Capt. 3, 4, 90; 3, 5, 54; id. Cas. 3, 5, 6 al.; Ter. Heaut. 1, 2, 24; id. Phorm. 3, 3, 21:

faximus,

Plaut. Truc. 1, 1, 40: faxitis, an old form in Liv. 23, 11, 2; 25, 12, 10; 29, 27, 3:

faxint,

Plaut. Am. 2, 1, 85; id. Aul. 2, 1, 27; 2, 2, 79 al.; Ter. Heaut. 1, 1, 109; id. Hec. 1, 2, 27; 3, 2, 19; Cic. Verr. 2, 3, 35, § 81; id. Fam. 14, 3, 3.—In pass. imper.:

fi,

Plaut. Curc. 1, 1, 87; Hor. S. 2, 5, 38; Pers. 1, 1, 39:

fite,

Plaut. Curc. 1, 1, 89 al. — Indic.: facitur, Nigid. ap. Non. 507, 15: fitur, Cato ap. Prisc. p. 789:

fiebantur,

id. ib.: fitum est, Liv. Andron. ap. Non. 475, 16.— Subj.: faciatur, Titin. ib.— Inf.: fiere, Enn. ap. Charis. p. 75 P.; Ann. v. 15, ed. Vahl.; Laev. ap. Gell. 19, 7, 10.—On the long i of fit, v. Ritschl, prol. p. 184, and cf. Plaut. Capt. prol. 25: ut fit in bello) [prob. root bha-; Sanscr. bhasas, light; Gr. pha-, in phainô, phêmi; cf. fax, facetiae, facilis, Corss. Ausspr. 1, 423.—But Curt. refers facio to root the- (strengthened THEK), Griech. Etym. p. 64], to make in all senses, to do, perform, accomplish, prepare, produce, bring to pass, cause, effect, create, commit, perpetrate, form, fashion, etc. (cf. in gen.:

ago, factito, reddo, operor, tracto): verbum facere omnem omnino faciendi causam complectitur, donandi, solvendi, judicandi, ambulandi, numerandi,

Dig. 50, 16, 218.

In gen.

With acc.: ut faber, cum quid aedificaturus est, non ipse facit materiam, sed ea utitur, quae sit parata, etc.... Quod si non est a deo materia facta, ne terra quidem et aqua et aer et ignis a deo factus est, Cic. N. D. Fragm. ap. Lact. 2, 8 (Cic. ed. Bait. 7, p. 121):

sphaera ab Archimede facta,

Cic. Rep. 1, 14:

fecitque idem et sepsit de manubiis comitium et curiam,

id. ib. 2, 17:

aedem,

id. ib. 2, 20:

pontem in Arari faciundum curat,

Caes. B. G. 1, 13, 1:

castra,

id. ib. 1, 48, 2; Cic. Fam. 15, 4, 4:

faber vasculum fecit,

Quint. 7, 10, 9:

classem,

Caes. B. G. 4, 21, 4:

cenas et facere et obire,

Cic. Att. 9, 13, 6:

ignem lignis viridibus,

id. Verr. 2, 1, 17, § 45:

poema,

to compose, id. Pis. 29, 70:

carmina,

Juv. 7, 28:

versus,

id. 7, 38:

sermonem,

Cic. Fam. 9, 8, 1; cf.

litteram,

id. Ac. 2, 2, 6: ludos, to celebrate, exhibit = edere, id. Rep. 2, 20; id. Att. 15, 10;

also i. q. ludificari,

Plaut. Capt. 3, 4, 47:

sementes,

i. e. to sow, Caes. B. G. 1, 3, 1:

messem,

Col. 2, 10, 28:

pecuniam,

to make, acquire, Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17:

manum (with parare copias),

to collect, prepare, id. Caecin. 12, 33; so,

cohortes,

Caes. B. C. 3, 87, 4:

exercitum,

Vell. 2, 109, 2; and:

auxilia mercede,

Tac. A. 6, 33:

iter,

Cic. Att. 3, 1; id. Planc. 26, 65; id. Div. 1, 33, 73 et saep.; cf.

also the phrases: aditum sibi ad aures,

Quint. 4, 1, 46:

admirationem alicujus rei alicui,

to excite, Liv. 25, 11, 18; Sen. Ep. 115:

aes alienum,

Cic. Att. 13, 46, 4; Liv. 2, 23, 5; Sen. Ep. 119, 1:

alienationem disjunctionemque,

Cic. Lael. 21, 76:

animum alicui,

Liv. 25, 11, 10:

arbitrium de aliquo,

to decide, Hor. C. 4, 7, 21;

opp. arbitrium alicui in aliqua re,

i. e. to leave the decision to one, Liv. 43, 15, 5:

audaciam hosti,

id. 29, 34, 10:

audientiam orationi,

Cic. Div. in Caecil. 13, 42:

auspicium alicui,

Liv. 1, 34, 9; Hor. Ep. 1, 1, 86:

auctoritatem,

Cic. de Imp. Pomp. 15, 43:

bellum,

Cic. Off. 1, 11, 35; Caes. B. G. 3, 29, 2:

multa bona alicui,

Plaut. Poen. 5, 4, 46:

castra,

to pitch, Tac. H. 5, 1:

caulem,

to form, Col. Arb. 54:

clamores,

to make, raise, Cic. Brut. 95, 326:

cognomen alicui,

to give, Liv. 1, 3, 9:

commercium sermonis,

id. 5, 15, 5:

concitationes,

Caes. B. C. 3, 106 fin.:

conjurationes,

to form, id. B. G. 4, 30 fin.:

consuetudinem alicui cum altero,

Cic. Fam. 13, 23, 1:

consilia alicui,

Liv. 35, 42, 8:

contentionem cum aliquo,

Cic. Off. 1, 38, 137:

controversiam,

to occasion, id. Or. 34, 121:

convicium magnum alicui,

id. Fam. 10, 16, 1:

copiam pugnandi militibus,

Liv. 7, 13, 10:

corpus,

to grow fat, corpulent, Cels. 7, 3 fin.; Phaedr. 3, 7, 5:

curam,

Tac. A. 3, 52:

damnum,

to suffer, Cic. Brut. 33, 125:

detrimentum,

id. Verr. 2, 4, 9, § 20:

desiderium alicujus, rei alicui,

Liv. 3, 34, 7; 7, 24, 10:

dicta,

Ov. F. 2, 375; 3, 515:

difficultatem,

Quint. 10, 3, 10 and 16:

discordiam,

to cause, Tac. H. 3, 48:

discrimen,

Quint. 7, 2, 14; 11, 1, 43:

disjunctionem (with alienationem),

Cic. Lael. 21, 76:

dolorem alicui,

id. Att. 11, 8, 2:

dulcedinem,

Sen. Ep. 111:

eloquentiam alicui (ira),

Quint. 6, 2, 26:

epigramma,

to write, Cic. Arch. 10, 25:

errorem,

Sen. Ep. 67:

eruptiones ex oppido,

Caes. B. C. 2, 2, 5:

exemplum,

Quint. 5, 2, 2: exempla = edere or statuere, Plaut. Most. 5, 1, 66. exercitum, to raise, muster, Tac. A. 6, 33:

exspectationem,

Quint. 9, 2, 23:

facinus,

Plaut. Bacch. 4, 9, 1; Cic. Fin. 2, 29, 95; Tac. A. 12, 31:

facultatem recte judicandi alicui,

Cic. Verr. 2, 2, 73, § 179:

fallaciam,

Ter. And. 1, 8, 7:

famam ingenii,

Quint. 11, 2, 46:

fastidium,

Liv. 3, 1, 7:

favorem alicui,

id. 42, 14, 10; Quint. 4, 1, 33:

fidem alicui,

Cic. Cat. 3, 2, 4; id. Att. 7, 8, 1; Quint. 6, 2, 18:

finem,

Cic. Att. 16, 16, 16; id. Rep. 2, 44:

formidinem,

to excite, Tac. H. 3, 10:

fortunam magnam (with parare),

Liv. 24, 22, 9:

fraudem,

Plaut. Mil. 2, 2, 9; Cic. Att. 4, 12:

fugam fecerunt, stronger than fugerunt,

Liv. 8, 9, 12 Weissenb.; Sall. J. 53, 3;

but: cum fugam in regia fecisset (sc. ceterorum),

Liv. 1, 56, 4; so,

fugam facere = fugare,

id. 21, 5, 16; 21, 52, 10:

fugam hostium facere,

id. 22, 24, 8; 26, 4, 8 al.:

gestum vultu,

Quint. 11, 3, 71:

gradum,

Cic. de Or. 2, 61, 249; id. Verr. 2, 2, 1, § 3; Quint. 3, 6, 8:

gratiam alicujus rei,

Liv. 3, 56, 4; 8, 34, 3:

gratulationem alicui,

Cic. Fam. 11, 18, 3; Sen. Ep. 6:

gratum alicui,

Ter. Eun. 4, 4, 56; Cic. Rep. 1, 21; cf.:

gratissimum alicui,

id. Fam. 7, 21 fin.:

histrioniam,

Plaut. Am. prol. 152:

homicidium,

to commit, Quint. 5, 9, 9:

hospitium cum aliquo,

Cic. Balb. 18, 42:

imperata,

Caes. B. G. 2, 3, 3:

impetum in hostem,

Cic. Fin. 1, 10, 34; Liv. 25, 11, 2:

incursionem,

Liv. 3, 38, 3:

indicium,

Cic. Verr. 2, 1, 57, § 150:

inducias,

id. Phil. 8, 7, 20:

initium,

to begin, id. Agr. 2, 29, 79; cf.:

initia ab aliquo,

id. Rep. 1, 19:

injuriam,

id. ib. 3, 14 (opp. accipere); Caes. B. G. 1, 36, 4; Quint. 3, 6, 49; 10, 1, 115:

insidias alicui,

Cic. Mil. 9, 23:

iram,

Quint. 6, 1, 14:

jacturam,

Cic. Off. 3, 23, 89; id. Fin. 2, 24, 79; Caes. B. G. 7, 77, 7:

judicium,

Cic. Att. 7, 23, 2:

judicatum,

to execute, id. Fl. 20, 48:

jus alicui,

Liv. 32, 13, 6:

jussa,

Ov. F. 1, 379:

laetitiam,

Cic. Fin. 1, 7, 25:

largitiones,

id. Tusc. 3, 20, 48:

locum poetarum mendacio,

Curt. 3, 1, 4:

locum alicui rei,

Cels. 2, 14 fin.; 7, 4, 3; Curt. 4, 11, 8; Sen. Ep. 91, 13 et saep.:

longius,

Cic. Leg. 1, 7, 22 al.:

valde magnum,

id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:

medicinam alicui,

to administer, id. Fam. 14, 7:

memoriam,

Quint. 11, 2, 4:

mentionem,

Cic. Q. Fr. 2, 11, 2:

metum,

to excite, Tac. A. 6, 36:

turbida lux metum insidiarum faciebat,

suggested, Liv. 10, 33, 5:

metum alicui,

id. 9, 41, 11:

missum aliquem,

Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:

modum irae,

Liv. 4, 50, 4:

moram,

Cic. Att. 16, 2, 1; Plaut. Most. 1, 1, 72:

morem alicujus rei sibi,

Liv. 35, 35, 13:

motus,

id. 28, 46, 8: multam alicui, Cato ap. Gell. 11, 1, 6:

munditias,

id. R. R. 2, 4:

mutationem,

Cic. Sest. 12, 27; id. Off. 1, 33, 120:

multa alicui,

id. Q. Fr. 3, 1, 5, § 16:

naufragium,

to suffer, id. Fam. 16, 9, 1:

negotium alicui,

to give to do, make trouble for, Quint. 5, 12, 13; Just. 21, 4, 4:

nomen alicui,

Liv. 8, 15, 8; cf.

nomina,

to incur debts, Cic. Off. 3, 14, 59:

odium vitae,

Plin. 20, 18, 76, § 199:

officium suum,

Ter. Phorm. 4, 5, 12:

omnia amici causa,

Cic. Lael. 10, 35; id. Fam. 5, 11, 2:

opinionem alicui,

id. Div. in Caecil. 14, 45:

orationem,

id. de Or. 1, 14, 63; id. Brut. 8, 30; id. Or. 51, 172:

otia alicui,

to grant, Verg. E. 1, 6:

pacem,

to conclude, Cic. Off. 3, 30, 109:

pecuniam ex aliqua re,

id. Verr. 2, 2, 6, § 17:

periculum,

Ter. Eun. 3, 2, 23; id. Heaut. 2, 1, 9; Tac. A. 13, 33; 16, 19; Sall. C. 33, 1: perniciem alicui, to cause, = parare, Tac. H. 2, 70:

planum,

Cic. Rosc. Am. 19, 54:

potestatem,

id. Cat. 3, 5, 11; id. Rep. 2, 28:

praedam,

Caes. B. G. 4, 34, 5; Cic. Verr. 2, 1, 60, § 156; Plaut. Poen. 3, 6, 8:

praedas ab aliquo,

Nep. Chabr. 2, 2:

proelium,

to join, Caes. B. G. 1, 13; Cic. Deiot. 5, 13; Liv. 25, 1, 5; Tac. H. 4, 79; id. A. 12, 40:

promissum,

Cic. Off. 3, 25, 95:

pudorem,

Liv. 3, 31, 3:

ratum,

id. 28, 39, 16:

rem,

Ter. Ad. 2, 2, 12:

reum,

to accuse, Cic. Verr. 2, 2, 38: risum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 1; Quint. 6, 1, 40; 48:

scelus,

to commit, Tac. H. 1, 40:

securitatem alicui,

Liv. 36, 41, 1:

sermonem,

Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66:

significationem ignibus,

Caes. B. G. 2, 33, 3:

silentium,

Liv. 24, 7, 12:

somnum,

to induce, Juv. 3, 282:

spem,

Cic. Att. 3, 16; Liv. 30, 3, 7:

spiritus,

id. 30, 11, 3:

stercus,

Col. 2, 15:

stipendia,

Sall. J. 63, 3; Liv. 3, 27, 1; 5, 7, 5:

stomachum alicui,

Cic. Att. 5, 11, 2; id. Fam. 1, 9, 10:

suavium alicui,

Plaut. As. 4, 1, 53:

suspicionem,

Cic. Fl. 33, 83:

taedium alicujus rei,

Liv. 4, 57, 11:

terrorem iis,

to inflict, id. 10, 25, 8:

timorem,

to excite, id. 6, 28, 8:

mihi timorem,

Cic. Fam. 10, 18, 2:

totum,

Dig. 28, 5, 35:

transitum alicui,

Liv. 26, 25, 3:

turbam,

Ter. Eun. 4, 1, 2:

urinam,

Col. 6, 19:

usum,

Quint. 10, 3, 28:

vadimonium,

Cic. Quint. 18, 57:

verbum, verba,

to speak, talk, id. Verr. 2, 4, 65, § 147:

verbum,

to invent, id. Fin. 3, 15, 51:

versus,

id. Q. Fr. 3, 5:

vestigium,

id. Rab. Post. 17, 47: viam [p. 717] sibi, Liv. 3, 5, 6:

vim alicui or in aliquem,

id. 38, 24, 4; 3, 5, 5:

vires,

to get, acquire, Quint. 10, 3, 3:

vitium,

Cic. Top. 3, 15 al. —

With ut, ne, quin, or the simple subj.:

faciam, ut ejus diei locique meique semper meminerit,

Plaut. Capt. 4, 2, 20:

facere ut remigret domum,

id. Pers. 4, 6, 3; id. Capt. 3, 4, 78; 4, 2, 77:

ea, quantum potui, feci, ut essent nota nostris,

Cic. Ac. 1, 2, 8:

facito, ut sciam,

id. Att. 2, 4, 4:

non potuisti ullo modo facere, ut mihi illam epistolam non mitteres,

id. ib. 11, 21, 1:

si facis ut patriae sit idoneus,

Juv. 14, 71:

ut nihil ad te dem litterarum facere non possum,

Cic. Ac. 8, 14, 1; for which, with quin:

facere non possum, quin ad te mittam,

I cannot forbear sending, id. ib. 12, 27, 2:

fecisti, ut ne cui maeror tuus calamitatem afferret,

id. Clu. 60, 168:

fac, ne quid aliud cures,

id. Fam. 16, 11, 1:

domi assitis, facite,

Ter. Eun. 3, 2, 53:

fac fidele sis fidelis,

Plaut. Capt. 2, 3, 79:

fac cupidus mei videndi sis,

Cic. Fam. 5, 21, 5:

fac cogites,

id. ib. 11, 3, 4.—In pass.:

fieri potest, ut recte quis sentiat, etc.,

Cic. Tusc. 1, 3, 6: potest fieri, ut iratus dixerit, etc., Crass. ap. Cic. de Or. 2, 70, 285:

nec fieri possit, ut non statim alienatio facienda sit,

id. Lael. 21, 76; so with ut non, id. Verr. 2, 2, 77, § 190 (Zumpt, Gram. § 539).—

With inf. = efficere, curare, to cause (rare):

nulla res magis talis oratores videri facit,

Cic. Brut. 38, 142; Pall. 6, 12:

aspectus arborum macrescere facit volucres inclusas,

Varr. R. R. 3, 5, 3; Sall. Fragm. ap. Sen. Ep. 114:

qui nati coram me cernere letum Fecisti,

Verg. A. 2, 539; Ov. H. 17, 174:

mel ter infervere facito,

Col. 12, 38, 5 (perh. also in Ov. H. 6, 100, instead of favet, v. Loers. ad h. l.; cf. infra, B. 4.).—

Absol.:

ego plus, quam feci, facere non possum,

Cic. Fam. 11, 14, 3:

faciam, ut potero, Laeli,

id. de Sen. 3, 7; cf. id. Rep. 1, 24:

noli putare, pigritia me facere, quod non mea manu scribam,

id. Att. 16, 15, 1; so,

facere = hoc or id facere,

Lucr. 4, 1112 (cf. Munro ad loc.); 1153: vereor ne a te rursus dissentiam. M. Non facies, Quinte, Cic. Leg. 3, 15, 33;

so after scribam,

id. Att. 16, 16, 15:

nominaverunt,

id. Rep. 2, 28, 50;

after disserere: tu mihi videris utrumque facturus,

id. ib. 2, 11, 22;

after fingere: ut facit apud Platonem Socrates,

id. ib.:

necesse erit uti epilogis, ut in Verrem Cicero fecit,

Quint. 6, 1, 54:

qui dicere ac facere doceat,

id. 2, 3, 11:

faciant equites,

Juv. 7, 14; Liv. 42, 37, 6:

petis ut libellos meos recognoscendos curem. Faciam,

Plin. Ep. 4, 26, 1; 5, 1, 4 et saep. (cf. the use of facio, as neutr., to resume or recall the meaning of another verb, v. II. E. infra; between that use and this no line can be drawn).

In partic.

With a double object, to make a thing into something, to render it something:

senatum bene firmum firmiorem vestra auctoritate fecistis,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

te disertum,

id. ib. 2, 39 fin.:

iratum adversario judicem,

id. de Or. 1, 51, 220:

heredem filiam,

to appoint, constitute, id. Verr. 2, 1, 43, § 111:

aliquem regem,

Just. 9, 6:

aliquem ludos,

Plaut. Aul. 2, 2, 75:

aliquem absentem rei capitalis reum,

Cic. Verr. 2, 2, 38, § 93:

animum dubium,

id. de Imp. Pomp. 10, 27:

injurias irritas,

id. Verr. 2, 2, 26, § 63:

vectigalia sibi deteriora,

Caes. B. G. 1, 36, 4:

hi consules facti sunt,

Cic. de Sen. 5, 14:

disciplina doctior facta civitas,

id. Rep. 2, 19:

di ex hominibus facti,

id. ib. 2, 10; cf.:

tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti,

Sall. J. 10, 2.—In pass.:

quo tibi sumere depositum clavum fierique tribuno?

to become a tribune, Hor. S. 1, 6, 25.—

to value, esteem, regard a person or thing in any manner (like the Engl. make, in the phrase to make much of).—Esp. with gen. pretii:

in quo perspicere posses, quanti te, quanti Pompeium, quem unum ex omnibus facio, ut debeo, plurimi, quanti Brutum facerem,

Cic. Fam. 3, 10, 2:

te quotidie pluris feci,

id. ib. 3, 4, 2:

voluptatem virtus minimi facit,

id. Fin. 2, 13, 42:

dolorem nihili facere,

to care nothing for, to despise, id. ib. 27, 88:

nihili facio scire,

Plaut. Pers. 2, 2, 42:

negat se magni facere, utrum, etc.,

Quint. 11, 1, 38:

parum id facio,

Sall. J. 85, 31: si illi aliter nos faciant quam aequum sit. Plaut. Stich. 1, 1, 43.—

With gen., to make a thing the property of a person, subject it to him: omnia, quae mulieris fuerunt, viri fiunt, Cic. Top. 4, 23.—Esp.: facere aliquid dicionis alicujus, to reduce to subjection under a person or power:

omnem oram Romanae dicionis fecit,

Liv. 21, 60, 3:

dicionis alienae facti,

id. 1, 25, 13; 5, 27, 14; cf.: ut munus imperii beneficii sui faceret, to make it ( seem) his own bounty, Just. 13, 4, 9:

ne delecto imperatore alio sui muneris rempublicam faceret,

Tac. A. 15, 52.—

To represent a thing in any manner, to feign, assert, say. —Constr. with acc. and adj. or part., or with acc. and inf.

Acc. and part.:

in eo libro, ubi se exeuntem e senatu et cum Pansa colloquentem facit,

id. Brut. 60, 218:

Xenophon facit... Socratem disputantem,

id. N. D. 1, 12, 31; cf.:

ejus (Socratis) oratio, qua facit eum Plato usum apud judices,

id. Tusc. 1, 40 fin. al.—

Acc. and inf.:

qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum,

Ter. Heaut. prol. 31:

fecerat et fetam procubuisse lupam,

Verg. A. 8, 630; cf. Ov. M. 6, 109, v. Bach ad h. l.:

poetae impendere apud inferos saxum Tantalo faciunt,

Cic. Tusc. 4, 16, 35:

quem (Herculem) Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulixe,

id. N. D. 3, 16, 41:

Plato construi a deo mundum facit,

id. ib. 1, 8, 19:

Plato Isocratem laudari fecit a Socrate,

id. Opt. Gen. 6, 17; id. Brut. 38, 142:

M. Cicero dicere facit C. Laelium,

Gell. 17, 5, 1:

caput esse faciunt ea, quae perspicua dicunt,

Cic. Fia. 4, 4, 8, v. Madv. ad h. l.—

In double construction:

Polyphemum Homerus cum ariete colloquentem facit ejusque laudare fortunas,

Cic. Tusc. 5, 39 fin. —

To make believe, to pretend:

facio me alias res agere,

Cic. Fam. 15, 18:

cum verbis se locupletem faceret,

id. Fl. 20:

me unum ex iis feci, qui, etc.,

id. Planc. 27, 65.—

Hypothetically in the imper. fac, suppose, assume:

fac, quaeso, qui ego sum, esse te,

Cic. Fam. 7, 23, 1; cf.:

fac potuisse,

id. Phil. 2, 3, 5:

fac animos non remanere post mortem,

id. Tusc. 1, 34, 82; 1, 29, 70:

fac velit,

Stat. Ach. 2, 241:

fac velle,

Verg. A. 4, 540.—

In mercant. lang., to practise, exercise, follow any trade or profession:

cum mercaturas facerent,

Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72:

naviculariam,

id. ib. 2, 5, 18, §

46: argentariam,

id. ib. 2, 5, 49, § 155; id. Caecin. 4, 10:

topiariam,

id. Q. Fr. 3, 1, 2, § 5:

haruspicinam,

id. Fam. 6, 18, 1:

praeconium,

id. ib.; so,

piraticam,

id. Post. Red. in Sen. 5, 11:

medicinam,

Phaedr. 1, 14, 2.—

In relig. lang., like the Gr. rhezein, to perform or celebrate a religious rite; to offer sacrifice, make an offering, to sacrifice:

res illum divinas apud eos deos in suo sacrario quotidie facere vidisti,

Cic. Verr. 2, 4, 8, § 18:

sacra pro civibus,

id. Balb. 24, 55:

sacrificium publicum,

id. Brut. 14, 56.— Absol.:

a sacris patriis Junonis Sospitae, cui omnes consules facere necesse est, consulem avellere,

Cic. Mur. 41, 90.—With abl.:

cum faciam vitula pro frugibus,

Verg. E. 3, 77:

catulo,

Col. 2, 22, 4.— Pass. impers.:

cum pro populo fieret,

Cic. Att. 1, 13, 3:

quibus diis decemviri ex libris ut fieret, ediderunt,

Liv. 37, 3, 5.—

In gram., to make, form in inflecting:

cur aper apri et pater patris faciat?

Quint. 1, 6, 13; so id. 14; 15; 27; cf.:

sic genitivus Achilli et Ulixi fecit,

id. 1, 5, 63; 1, 6, 26:

eadem (littera) fecit ex duello bellum,

id. 1, 4, 15.—

In late Lat., (se) facere aliquo, to betake one's self to any place:

intra limen sese facit,

App. 5, p. 159, 25;

without se: homo meus coepit ad stelas facere,

Petr. 62:

ad illum ex Libya Hammon facit,

Tert. Pall. 3.—

Peculiar phrases.

Quid faciam (facias, fiet, etc.), with abl., dat., or (rare) with de, what is to be done with a person or thing? quid hoc homine facias? Cic. Sest. 13, 29; id. Verr. 2, 2, 16, § 40:

nescit quid faciat auro,

Plaut. Bacch. 2, 3, 100:

quid tu huic homini facias?

Cic. Caecin. 11, 30; cf.:

quid enim tibi faciam,

id. Att. 7, 3, 2: quid faceret huic conclusioni, i. e. how should he refute, etc., id. Ac. 2, 30, 96:

quid facias illi?

Hor. S. 1, 1, 63:

miserunt Delphos consultum quidnam facerent de rebus suis,

Nep. Them. 2: quid fecisti scipione? what have you done with the stick? or, what has become of it? Plaut. Cas. 5, 4, 6; cf. id. ib. 5, 4, 9.—In pass.:

quid Tulliola mea fiet?

Cic. Fam. 14, 4, 3:

quid illo fiet? quid me?

id. Att. 6, 1, 14:

quid fiet artibus?

id. Ac. 2, 33, 107:

quid mihi fiet?

Ov. A. A. 1, 536:

quid de illa fiet fidicina igitur?

Plaut. Ep. 1, 2, 48: de fratre quid fiet? Ter. Ad. 5, 9, 39.— Absol.:

quid faciat Philomela? fugam custodia claudit?

Ov. M. 6, 572:

quid facerem? neque servitio me exire licebat, etc.,

Verg. E. 1, 41 al. —

Fit, factum est aliquo or aliqua re, it happens to, becomes of a person or thing:

volo Erogitare, meo minore quid sit factum filio,

Plaut. Capt. 5, 1, 32:

nec quid deinde iis (elephantis) factum sit, auctores explicant,

Plin. 8, 6, 6, § 17:

quid eo est argento factum?

Plaut. Most. 3, 1, 106.—Hence,

Esp., si quid factum sit aliquo, if any thing should happen to one (i. q. si quid acciderit humanitus), euphemistically for if one should die:

si quid eo factum esset, in quo spem essetis habituri?

Cic. de Imp. Pomp. 20, 59; cf.:

eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit,

Plaut. Poen. 5, 1, 23. —

Ut fit, as it usually happens, as is commonly the case:

praesertim cum, ut fit, fortuito saepe aliquid concluse apteque dicerent,

Cic. Or. 53, 177:

queri, ut fit, incipiunt,

id. Verr. 2, 2, 23, § 56:

dum se uxor, ut fit, comparat,

id. Mil. 10, 28:

fecit statim, ut fit, fastidium copia,

Liv. 3, 1, 7.—

Fiat, an expression of assent, so be it! very good! fiat, geratur mos tibi, Plaut. Ps. 1, 5, 146; id. As. 1, 1, 27; id. Am. 2, 2, 138; id. Most. 4, 3, 44 al.—

Dictum ac factum, no sooner said than done, without delay, at once; v. dictum under dico, A. d.—

In certain phrases the ellipsis of facere is common, e. g. finem facere:

Quae cum dixisset, Cotta finem,

Cic. N. D. 3, 40, 94; id. Fin. 4, 1 init. —With nihil aliud quam, quid alium quam, nihil praeterquam, which often = an emphatic Engl. only (but not in Cic.):

Tissaphernes nihil aliud quam bellum comparavit,

Nep. Ages. 2:

per biduum nihil aliud quam steterunt parati,

Liv. 34, 46; Suet. Caes. 20; id. Aug. 83; Liv. 2, 63; 4, 3; 3, 26.—So with nihil amplius quam, nihil prius quam, nihil minus quam, Liv. 26, 20; 35, 11; Suet. Dom. 3.

With adverbs, to do, deal, or act in any manner:

recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

Plaut. Capt. 5, 2, 7;

v. recte under rego: bene fecit Silius, qui transegerit,

Cic. Att. 12, 24, 1:

seu recte seu perperam,

to do right or wrong, id. Quint. 8, 31:

Dalmatis di male faciant,

id. Fam. 5, 11 fin.:

facis amice,

in a friendly manner, id. Lael. 2, 9; cf.:

per malitiam,

maliciously, id. Rosc. Com. 7, 21:

humaniter,

id. Q. Fr. 2, 1, 1:

imperite,

id. Leg. 1, 1, 4:

tutius,

Quint. 5, 10, 68:

voluit facere contra huic aegre,

Ter. Eun. 4, 1, 10: bene facere, to profit, benefit (opp. male facere, to hurt, injure), Ter. Ad. 5, 8, 25; 5, 7, 19; Plaut. Most. 3, 2, 22; id. Capt. 5, 2, 23; v. also under benefacio and benefactum.—

Facere cum or ab aliquo, to take part with one, to side with one; and opp. contra (or adversus) aliquem, to take part against one:

si respondisset, idem sentire et secum facere Sullam,

Cic. Sull. 13, 36; cf.:

cum illo consulem facere,

id. Att. 6, 8, 2; and:

secum consules facere,

id. Planc. 35, 86:

auctoritatem sapientissimorum hominum facere nobiscum,

id. Caecin. 36, 104; cf.:

rem et sententiam interdicti mecum facere fatebatur,

id. ib. 28, 79:

cum veritas cum hoc faciat,

is on his side, id. Quint. 30, 91:

commune est, quod nihilo magis ab adversariis quam a nobis facit,

id. Inv. 1, 48, 90:

omnes damnatos, omnes ignominia affectos illac (a or cum Caesare) facere,

id. Att. 7, 3, 5:

quae res in civitate duae plurimum possunt, eae contra nos ambae faciunt in hoc tempore,

id. Quint. 1, 1:

neque minus eos cum quibus steterint quam adversus quos fecerint,

Nep. Eum. 8, 2:

cum aliquo non male facere,

to be on good terms with, Ov. Am. 3, 762.—

In late Lat. facere cum aliqua = vivere cum aliqua, to live in matrimony, to be married, Inscr. Orell. 4646. —

Ad aliquid, alicui, or absol., to be good or of use for any thing; to be useful, of service:

chamaeleon facit ad difficultatem urinae,

Plin. 22, 18, 21, § 46; Scrib. Comp. 122:

ad talem formam non facit iste locus,

Ov. H. 16, 190; cf. id. ib. 6, 128; id. Am. 1, 2, 16 al.:

radix coronopi coeliacis praeclare facit,

Plin. 22, 19, 22, § 48; so with dat., Plin. Val. 2, 1; Prop. 3 (4), 1, 20:

facit autem commode ea compositio, quam, etc.,

Col. 7, 5, 7; 8, 17, 13:

nec caelum, nec aquae faciunt, nec terra, nec aurae,

do not benefit me, Ov. Tr. 3, 8, 23:

mire facit in peroratione confessio,

Quint. 11, 3, 173; 171; cf. with a subject-clause: plurimum facit, totas diligenter [p. 718] nosse causas, id. 6, 4, 8: ad aliquid or alicui signifies also to suit, fit:

non faciet capiti dura corona meo,

Prop. 3, 1, 19; cf. Ov. H. 16, 189.—

Like the Gr. poiein or dran, and the Engl. to do, instead of another verb (also for esse and pati):

factum cupio (sc. id esse),

Plaut. Truc. 4, 4, 24:

factum volo,

id. Bacch. 3, 3, 91; id. Most. 3, 2, 104:

an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi facere non potuerunt?

Cic. Tusc. 5, 32, 90:

nihil his in locis nisi saxa et montes cogitabam: idque ut facerem, orationibus inducebar tuis,

id. Leg. 2, 1, 2; cf.:

Demosthenem, si illa pronuntiare voluisset, ornate splendideque facere potuisse,

id. Off. 1, 1 fin.; and:

cur Cassandra furens futura prospiciat, Priamus sapiens hoc idem facere nequeat?

id. Div. 1, 39, 85; so id. Ac. 2, 33, 107; id. Att. 1, 16, 13; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 2; Nep. Chabr. 3, 4; 4, 3 al.:

vadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut Pythagoreus ille Siculo fecit tyranno (here also with the case of the preceding verb),

Cic. Fin. 2, 24 fin. (v. Madv. ad h. l. p. 278):

jubeas (eum) miserum esse, libenter quatenus id facit (i. e. miser est),

what he is doing, Hor. S. 1, 1, 64:

in hominibus solum existunt: nam bestiae simile quiddam faciunt (i. q. patiuntur or habent),

Cic. Tusc. 4, 14; so,

ne facias quod Ummidius quidam (= ne idem experiaris, ne idem tibi eveniat),

Hor. S. 1, 1, 94. —

Facere omitted, especially in short sentences expressing a judgment upon conduct, etc.:

at stulte, qui non modo non censuerit, etc.,

Cic. Off. 3, 27, 101.—Hence,

factus, a, um, P. a.

As adjective ante-class. and very rare:

factius nihilo facit, sc. id, i. e. nihilo magis effectum reddit,

is no nearer bringing it about, Plaut. Trin. 2, 3, 6; cf. Lorenz ad loc.—Far more freq.,

In the neutr. as subst.: factum, i ( gen. plur. factum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 Trag. 81), that which is done, a deed, act, exploit, achievement (syn.: res gestae, facinus).

In gen.:

depingere,

Ter. Phorm. 1, 5, 38:

facere factum,

Plaut. Truc. 2, 7, 5; id. Mil. 3, 1, 139:

dicta et facta,

Ter. Eun. 5, 4, 19; id. Heaut. 4, 5, 12:

opus facto est,

id. Phorm. 4, 5, 4:

ecquod hujus factum aut commissum non dicam audacius, sed, etc.,

Cic. Sull. 26, 72: meum factum probari abs te triumpho gaudio, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A. 1;

14, 9, 2: quod umquam eorum in re publica forte factum exstitit?

id. ib. 8, 14, 2:

praeclarum atque divinum,

id. Phil. 2, 44, 114:

egregium,

id. Fam. 10, 16, 2; id. Cael. 10, 23:

factum per se improbabile,

Quint. 7, 4, 7; 6, 1, 22:

illustre,

Nep. Arist. 2, 2; cf.:

illustria et gloriosa,

Cic. Fin. 1, 11, 37:

forte,

id. Att. 8, 14, 2:

dira,

Ov. M. 6, 533:

nefanda,

id. H. 14, 16 al.; but also with the adv.:

recte ac turpiter factum,

Caes. B. G. 7, 80, 5; cf.:

multa huius (Timothei) sunt praeclare facta sed haec maxime illustria,

Nep. Timoth. 1, 2;

v. Zumpt, Gram. § 722, 2: dimidium facti, qui coepit, habet,

Hor. Ep. 1, 2, 40:

quo facto aut dicto adest opus,

Plaut. Am. 1, 1, 15 et saep.:

famam extendere factis,

Verg. A. 10, 468: non hominum video. non ego facta boum, doings, i. e. works, Ov. H. 10, 60.—

In partic., bonum factum, like the Gr. agathê tuchê, a good deed, i. e. well done, fortunate (ante-class. and post-Aug.):

bonum factum'st, edicta ut servetis mea,

Plaut. Poen. prol. 16; cf. id. ib. 44; cf.:

hoc factum est optimum, ut, etc.,

id. Ps. 1, 2, 52:

majorum bona facta,

Tac. A. 3, 40; cf. id. ib. 3, 65. —At the commencement of edicts, Suet. Caesar, 80; id. Vit. 14; Aur. Vict. Vir. Ill. 49, 17; Tert. Pudic. 1.—(But in the class. per. factum in this sense is a participle, and is construed with an adv.:

bene facta,

Sall. C. 8, 5; id. J. 85, 5; Cic. Tusc. 2, 26, 64:

recte, male facta,

id. Off. 2, 18, 62:

male facto exigua laus proponitur,

id. Leg. Agr. 2, 2, 5; id. Brut. 43, 322; Quint. 3, 7, 13; cf. Krebs, Antibarb. p. 460).—

facteon, a word jestingly formed by Cicero, after the analogy of the Greek, for faciendum: quare, ut opinor, philosophêteon, id quod tu facis, et istos consulatus non flocci facteon, Cic. Att. 1, 16, 13 Orell. N. cr. (for facteon, Ernesti has eateon).

grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].

(Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):

pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,

Plaut. Trin. 1, 1, 12:

perspicio nihili meam vos facere gratiam,

id. Curc. 1, 2, 68:

ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,

Cic. Planc. 13, 32; cf.:

Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,

id. Rosc. Am. 6, 15:

deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,

id. N. D. 1, 44, 124:

neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,

id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:

aliquem restituere in gratiam,

id. Prov. Cons. 9, 23:

aliquem restituere in ejus veterem gratiam,

id. Att. 1, 3, 3:

in gratiam reducere,

id. Rab. Post. 8, 19; cf.

also: cum aliquo in gratiam redire,

to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:

alicujus gratiam sequi,

Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:

si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,

id. B. G. 4, 7, 4:

ab aliquo inire gratiam,

Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:

a bonis omnibus summam inire gratiam,

id. Att. 7, 9, 3:

magnam inire gratiam,

id. Fin. 4, 12, 31:

quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,

Liv. 33, 46, 7:

apud regem gratiam initam volebant,

id. 36, 5, 3:

at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!

Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;

with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),

Cic. Att. 5, 3, 3:

cum aliquo in laude et in gratia esse,

id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,

Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:

plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,

Dig. 24, 1, 32, § 10;

without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,

with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:

omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,

credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:

Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,

Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:

gratiā plurimum posse,

id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:

quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,

id. ib. 7, 63, 1:

gratiā valere,

id. B. C. 2, 44, 1:

inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,

Juv. 13, 4:

quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,

Liv. 40, 59, 1.—In plur.:

L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,

tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:

cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,

id. ib. 11, 24:

non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,

id. Agr. 2, 3, 7.—

Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;

esp. freq. in Quint.): gratia formae,

Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:

corporis,

id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:

quid ille gratiae in vultu ostenderit,

Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:

unica nec desit jocundis gratia verbis,

charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:

plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),

Quint. 10, 1, 96:

sermonis Attici,

id. ib. 65;

12, 10, 35: dicendi,

id. 9, 3, 74:

brevitatis novitatisque,

id. ib. 58:

omnis bene scriptorum,

id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:

uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,

Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,